اجرای هات تپ ۴ اینچ

هات تپ
عملیات هات تپ

هات تپ از فرایندهای رایج در واحدهای صنعتی ای است که در خطوط لوله  و مخازن  کاربرد گسترده ای دارد. شرکت های نفتی و گازی اغلب از این عملیات برای انشعاب گیری از خطوط لوله خود استفاده می کنند. مجریان عملیات هات تپ نیز بر حسب تجارب و نوع کار خود ارائه دهنده خدمات انشعاب گیری گرم برای مشتریان می باشند. اما این که عملیات هات تپ توسط مجری عملیات انجام پذیر باشد یا نه، بستگی به دو مؤلفه کلیدی دارد؛ اول آن که آیا به طور کلی امکان انجام هات تپ روی خط لوله یا مخزن وجود دارد یا نه، و دوم آن که آیا پیمانکار به خصوص توانایی انجام این کار را دارد یا ندارد. در مورد اول آن چه ممکن بودن عملیات هات تپ را مشخص می کند استانداردها و الزامات بین المللی، و تجارب اجرا کننده هات تپ است. باید در درجه اول دید با توجه به ویژگی های فنی خط یا مخزن عملیات انشعاب داغ روی آن امکان پذیر هست یا نه. ممکن است شرایط به گونه ای باشد که استانداردها از انجام عملیات ممانعت کنند. برای مثال زمانی که فشار سیال بسیار بالاست، خط خالی از سیال است، خط دارای مواد متراکم قابل احتراق است، لوله دارای ویژگی هایی است که هات تپ گیری و برش گرم روی آن مقدور نیست و مواردی از این دست، بدیهی است که عملیات هات تپ روی لوله یا مخزن مذکور ناممکن خواهد بود، مگر آن که اجرا کننده انشعاب گرم هات تپ دارای چنان تبحر و دانشی باشد که با ابداع روش های نوین بتواند راهکاری برای رفع موانع انجام عملیات انشعاب داغ بیابد. البته در این صورت نیز باید تست ها و آزمون ها به صورت مطمئن پیش از انجام عملیات اصلی صورت گیرند و تنها در صورت اخذ پاسخ مثبت از تست ها می توان به انجام عملیات فکر کرد. علاوه بر این کسب رضایت از مشتری و کارفرما جهت انجام عملیات هات تپ ضروری می باشد. از این حیث که حساسیت این نحو پروژه های انشعاب گیری گرم بالا می باشد حتما می بایست تضمین و رضایت مشتری پیش از انجام عملیات اخذ شده باشد. ارائه پرمیت وظیفه کارفرماست  اما اجرا کننده پروژه هات تپ نیز باید تمامی ابعاد و مختصات ایمنی و خطرات پیش رو را گوشزد کند تا بهترین تصمیم در خصوص انجام یا عدم انجام آن اتخاذ شود.

اما این تنها پیش شرط اجرایی عملیات انشعاب گیری به روش گرم نخواهد بود، بلکه مجری عملیات هات تپ نیز خود می بایست صلاحی و توانمندی انجام کار را داشته باشد. ممکن است مجری هات تپ نیز خود نیروی توانمند و دارای صلاحیتی باشد اما تخصص خود را در زمینه هایی خاص محدود کرده باشد. شرکت هایی که هات تپ جزو فرایندهای اصلی شان نبوده و حکم یک فرایند کمکی و فرعی را برای شان دارد معمولاً از این نوع هستند. برای مثال یک شرکت خططو انتقال لوله نفت تمام توان و دانش عملیاتی خود در زمینه هات تپ را به انجام کار گرم روی خطوط لوله حاوی سیال نفت متمرکز خواهد کرد و توان اجرای هات تپ روی خطوط لو له گاز و … را نخواهد داشت. یا در مثالی دیگر یک شرکت فعال در زمینه هات تپ ممکن است فعالیت خود را صرفاً روی عملیات های هات تپ با سایزهای انشعاب بزرگ متمرکز کند. در این صورت سپردن کار گرم سایز کوچک به این واحد منطقی به نظر نمی رسد. حتی ممکن است خود این شرکت به دلیل فقدان امکانات و تجهیزات لازم برای هات تپ گیری در سایزهای کوچک راغب به انجام این قسم عملیات ها نباشد.

شرکت پیشگام صنعت ابزار به عنوان یکی از مجریان تخصصی عملیات انشعاب گرم هات تپ در زمینه اجرای انشعاب گیری گرم در سایزها و شرایط مختلف هیچ گونه محدودیتی ندارد. این شرکت دارای انواع تجهیزات و ماشین آلات برای انجام عملیات هات تپ در سایزهای مختلف و روی انواع سیالات می باشد. تجارب ما در زمینه انجام عملیات ها از سایز ۲ اینچ تا ۷۲ اینچ نیز مؤید این نکته است. بدیهی است هر جه ابعاد و سایز انشعابی بالاتر باشد انشعاب گیری گرم روی آن نیز دشوارتر خواهد بود. عملیات های انشعاب داغ روی لوله های با سایز کوچک هم اتصالات ساده تری را می طلبند و هم زمان و نیرو و توان کوچک تری را صرف خود می کنند. از جمله پروژ ه های سایز کوچک شرکت پیشگام صنعت ابزار طی سالیان اخیر انشعاب های گرم خطوط لوله گاز استان تهران است که طی سال های اخیر زمان زیادی از پروژه های این شرکت را از آن خود کرده است.

سدل نیپل
جوشکاری در هات تپ

اغلب پروژه های این شرکت در ابعاد کوچک ۲ و ۴ اینچی و در راستای افقی می باشند. گرچه سیال گاز حساسیت های خاص خود را در زمینه انجام انشعاب گیری می طلبد و درون شهری بودن عملیات های مذکور بر میزان حساسیت و دشواری کار می افزاید اما با توجه به ابعاد پایین عملیات، شرکت پیشگام صنعت ابزار در مقایسه با پروژه های مشابه، در این خصوص دشواری های کمتری خواهد داشت.

یکی از پروژه های انشعاب گیری داغ شرکت گاز، هات تپ ۴ اینچی روی خط لوله ۲۰ اینچی بوده که در راستای افقی انجام شد. این عملیات در باقرشهر و در ایستگاه شماره یک از خط اصلی واحد CGS به انجام رسید و با موفقیت به اتمام رسید. مجریان هات تپ در پروژه مذکور از اتصال سدل نیپل استفاده کرده و سپس یک بال ولو تست شده را روی اتصال مذکور نصب کردند.

عملیات در بیست و یکم فروردین ماه سال ۱۳۹۶ و در اسرع وقت در محل ذکر شده انجام شد و در نهایت با اخذ تأییدیه از بازرسین کارفرما به اتمام رسید. عملیات های هات تپ ۴ اینچ توسط دستگاه های کوچک هات تپ انجام می شود و منبع تغذیه شان نیز پاوریونیت های هیدرولیکی می باشند.

استاندارد هات تپ

هات تپ روی خط لوله و مخازن نفتی و گازی محدودیت ها و الزاماتی دارد. هرگز نباید این گونه تصور شود که بر حسب مزیت هایی که هات تپ گیری در صنایع دارد اجازه داریم هر گونه انشعاب گیری را از طریق آن انجام دهیم، بلکه این کار فقط در صورت لحاظ کردن و در نظر گرفتن استانداردها و قوانینی انجام شدنی خواهد بود که توسط مؤسسات صاحب نظر بین المللی تدوین شده باشد. خوشبختانه امروز به جهت آشنایی مهندسین صنایع نفت و گاز با استانداردها و قوانین مطروحه، کارفرمایان اجازه انجام هر گونه عملیات فنی روی خطوط لوله را نمی دهند و اجرای آن را مشروط به طرح های توجیه فنی می کنند، اما این بدان معنا نیست که انجام دهنده عملیات هات تپ که جکم پیمانکار را دارد به اطلاعات مورد نیاز مهندسین مذکور اکتفا کند. در درجه اول این وظیفه مجریان هات تپ است که با تطبیق دادن شرایط کاری برای هات تپ با استانداردها و الزامات مذکور تمامی جوانب کار را مورد سنحش قرار داده و فقط در صورتی عملیات را به انجام برسانند که امکانات فنی و ایمنی و پاسخگوی محدودیت های عملیات انشعاب گرم باشد.

هات تپ و انشعاب گیری
نصب دستگاه هات تپ

یکی از این مؤسسات که استانداردها و الزامات آن مورد تأیید و اعتبار جهانی می باشد و کلیه واحدهای نفتی و گازی در مقیاس جهانی به مستندات آن رجوع می کنند موسسه نفت آمریکا (American Petroleum Institution)  است که استانداردهای خود را با پیشوند API عرضه می کند. این مؤسسه با توجه مجموعه ای از محاسبات دقیق مهندسی را در کنار تجارب عملی قرار داده و بر حسب این پشتوانه استانداردهایی را برای فرایندهای ویژه مربوط به صنایع نفت تدوین می کند. یکی از استانداردهایی که این مؤسسه تدوین و منتشر کرده است استاندارد اجرای مطمئن عملیات انشعاب گیری از طریق داغ در صنایع نفت و پتروشیمی می باشد که به API 2201  معروف است (Safe Hot Tapping Practices in the Petroleum & Petrochemical Industries).

گذشته از استانداردها و دستورالعمل هایی که هر یک از پیمانکاران و اجرا کنندگان متبحر عملیات انشعاب گرمهات تپ تدوین می کنند . عمدتاً مصرف داخلی و درون سازمانی دارد، این استاندارد را می توان معتبرترین و قابل استنادترین استاندارد در زمینه الزامات، بایدها و نبایدهای عملیات انشعاب گرم هات تپ دانست. در این استاندارد تا جای مکن به ابعاد فنی و ایمنی کار گرم هات تپ پرداخته شده است.

در این استاندارد پس از ارائه تعاریف مفاهیم بحث امکان سنجی عملیات hot tap مطرح می شود، و این که عملیات هات تپ در چه زمانی مقرون به صرفه و از جنبه فنی قابل توجیه خواهد بود. در این بخش ضمن برشماری محدودیت هایی که می توانند مخل انجام صحیح عملیات انشعاب گرم هات تپ شوند شرایطی را گوشزد می کند که در چارچوب شان مجاز به انجام عملیات هات تپ نیستیم. عواملی که به عنوان معیارهای امکان یا عدم امکان پذیری اجرای عملیات انشعاب گیری به روش گرم برشمرده می شوند عبارت اند از شرایط فنی خط لوله شامل فشار سیال، دمای آن، نوع آن، جنس لوله و مواردی از این دست. همچنین قابلیت دستگاه هات تپ و این که توان تحمل فشار عملیات را دارد یا نه نیز فاکتور تعیین کننده ای محسوب می شود. اما مهم تر از این موارد جوشکاری و الزامات آن روی لوله می باشد. در این استاندارد در خصوص جوشکاری روی خط لوله اهمیتی چه بسا بیش از خود عملیات انشعاب گرم هات تپ داده شده است و از همین رو در نظر گرفتن شرایط لوله و جوش با توجه به سیال درون لوله از مواردی است که به صورت مفصل در استاندارد API 2201 بدان پرداخته شده است. نکته حائز اهمیت در خصوص بخش جوش، تأکید بالایی است که بر جوشکاران ماهر و کارآزموده در زمینه جوش خطوط لوله گزارده شده است. جوشکاران باید دارای گواهی های معتبر بین المللی بوده و پیش از انجام کار تست های لازم را داده باشند.

البته این تنها استاندارد و معیار برای اجرای عملیات هات تپ محسوب نمی شود. هات تپ ماهیت چندگانه دارد و فیلدهای مهتلف صنعتی را تحت پوشش خود قرار می دهد. مجری عملیات هات تپ باید افزون بر استاندارد API 2201، با استانداردهای جوشکاری آشنایی کامل داشته باشد. جوشکاری نقش بسیار تعیین کننده ای در انجام یک عملیات هات تپ به بهترین شکل ممکن ایفا می کند، و از همین رو، به جاست که به استانداردهای جوشکاری روی خطوط لوله، خصوصا جوشکاری روی خطوط لوله زنده بیشتر اهمیت داده شود. خطوط لوله گاز، آب، نفت، بنزین و بخار هر یک الزامات و محدودیت های خاص خود را در ضمن جوشکاری می طلبند. مجری هات تپ باید تفاوت های ماهوی این خطوط لوه را بداند، نسبت به فرایندهای انشعاب گیری، و الزامات آن، جوشکاری روی خطوط لوله حاوی سیال و نصب تجهیزات آشنایی داشته باشد و به روش های انجام تست های فشار نظیر تست فشار هیدرواستاتیک تسلط کامل داشته باشد.

استاندارد API 1104 اصلی ترین مرجع مهندسی برای جوشکاری خطوط لوله به شمار می رود. علاوه بر آن از استاندارد مرجع ASME IX نیز برای رارزیابی روش انجام جوشکاری روی خططو لوله بهره گرفته می شود. این دو استاندارد ضمن بازرسی جوش، تمامی آسیب ها و ایراداتی که می توانند قطعه متصل شده و جوشکاری شده روی خط لوله به بار بیاورند را شناسایی می کند. بنابراین مجری عملیات هات تپ می تواند با رجوع به استانداردهای API 1104 و ASME IX محدودیت ها و الزاماتی که برای انجام جوشکاری روی خط لوله مورد توجه می باشند را رعایت کند و بر حسب آنها دستورالعمل جوشکاری روی خط لوله را تدوین کند. بدیهی است که خطوط لوله گاز یکی از حساس ترین نوع از خط لوله ها به شمار می روند؛ سیالیت بالا و همچنین نامشهود بودن نشتی گاز از عوامل خطرزا در جوشکاری وانجام عملیات هات تپ روی خطوط لوله گاز است. این سیال بر حلاف نفت و آب و سایر مایعات، قابل رویت نیست و از این رو حین نشتی ممکن است متوجه بروز آن نشویم. از طرفی با توجه به احتراق آمیز بودن سیال گاز، احتمال بروز آتش سوزی و انفجار در نتیجه بی توجهی به الزامات جوشکاری وجود خواهد داشت.

استاندارد API 1104 (Stenadard for Welding Pipe and Related Facilities) تمامی شاخص هایی که یک جوشکاری را به حوشی مطمئن و قابل اتکا تبدیل می کند را تدوین کرده است؛ خصوصیات دستورالعمل جوشکاری، ویژگی های یک جوشکار واجد صلاحیت، طرح و آماده سازی یک اتصال با کیفیت جهت جوشکاری، عملیات های بازرسی جوش و مواردی از این قبیل در آن گنجانده شده اند.

چنان که اشاره شد طرح و آماده سازی یک اتصال به منظور جوشکاری یکی از الزامات استاندارد API 1104 محسوب می شود. در عملیات هات تپ انتخاب یک اتصال مناسب با شرایط کاری، طراحی و ساخت دقیق و نهایتاً نصب آن به بهترین شکل ممکن دارای درجه اهمیت بسیار بالاست و مجری عملیات باید نسبت به تمامی حلل و فرج این امر آگاهی داشته باشد. اتصال خط لوله می تواند از انواع سه راهی تمام محیطی یا اسپلیت تی، سدل نیپل، ولدولت یا تی سرویس باشد. اتصالات تی سرویس برای انشعاب گیری ۲ اینچی مناسب اند، اما در خصوص سایر اتصالات باید مطالعات لازم انجام شود تا بهترین اتصال برای انجام عملیات برگزیده و ساخته شود. بدون شک در طراحی اتصال رجوع به استانداردهایی نظیر API 1104 اجتناب ناپذیر است، چرا که بخش اعظم فرایند ساخت و نصب آن ها روی لوله از طریق جوشکاری انجام می شود.

در خصوص انتخاب نوع اتصال، مجری عملیات هات تپ علاوه بر تسلط بر الزامات جوشکاری، باید با فرایندهای پایپینگ نیز آشنایی داشته باشد. محری عملیات هات تپ باید ضمن شناسایی خطوط لوله و استانداردهای حاکم بر آن بتواند بهترین اتصال متناسب با خط لوله ای که عملیات روی آن انجام می شود را برگزیده و فرایند طراحی و ساخت را بر مبنای آن انجام دهد. در این راستا آشنایی و رجوع به استاندارد ASME B31 از الزامات ساخت اتصال به شمار می رود. سری استانداردها ASME B31 معرف شاخص های فشار در پایپتگ می باشد. در این میان استاندارد ASME B31.3 تحت عنوان Process Piping بیشتر شامل حخال مجری عملیات هات تپ می باشد. استاندارد ASME B31.3 عبارت از الزامات و راهنمایی های لازم جهت طراحی، ساخت، متریال و روش های بازرسی و تست لوله های تحت فشار سیال است. تیم مهندسی هات تپ باید ضمن رجوع به استاندارد مذکور، و ضمن محاسبه میزان فشاری که قرار است بر اتصال وارد شود، تصمیمات لازم در خصوص نوع متریال مورد نیاز برای ساخت اتصال، ضخامت آن، طول آن و مواردی از این قبیل را محاسبه کند و فرایند ساحت را به این ترتیب تحت کنترل استانداردهای ساخت قرار دهد.

همچنین و به طور ویژه در خصوص خطوط لوله حاوی سیال گاز مرجعی مشخص تجت عنوام ASME B31.8  تدوین شده است که در انجام عملیات هات تپ خطوط لوله گاز بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. استاندارد ASME B31.8 یا استاندارد سیستم پایپینگ انتقال و توزیع گاز، الزامات مورد نیاز برای ارائه هر گونه سرویس خطوط لوله گاز را مورد بحث قرار می دهد و به این تریتب می تواند راهنمایی موثر برای مجریان عملیات هات تپ باشد که آن ها نیز به نوبه خود ارائه دهنده سرویس خطوط لوله محسوب می شوند.

در نهایت نیز استانداردهای ASME B16  شامل استانداردهای ساخت اتصالات می توانند به صورت فیر مستقیم برای ساخت اتصال مورد نیاز جهت هات تپ مورد استفاده قرار گیرند. پنان که می دانیم خر کدام از اتصالات خطوط لوله باید دارای یک فلنج باشند. فلنج ها روی اتصال نصب می شوند تا ولو روی آن متصل شده و در نهایت دستگاه هات تپ روی ولو بسته شود. انتخاب فلنج برای اتصال در درجه اول وابسته به سایز انشعابی است که می خواهیم از خط لوله بکیریم و در درجه دوم به فشار طراحی سیالی بستگی دارد که درون لوله قرار دارد. بر اساس استاندارد ASME B16.5 شاخص ها و معیارهایی برای ساخت یا انتخاب فلنج بر اساس دو متغیر برشمرده شده یعنی فشار و دما تدیون و در اختیار سازندگان اتصال قرار داده شده است. برای مثال جهت ساخت یک اتصال با انشعاب ۱۶ اینچی که دارای فشار طراحی #۳۰۰ می باشد، می بایست در جداول تنظیم شده بر اساس استاندارد ASME B16.5 مشخصات فنی لازم برای فلنج متناسب با چنین اتصالی را استخراج کرد، و ساخت یا انتهاب فلنج برای اتصال را بر اساس آن انجام داد.

آن چه تا کنون بدان اشاره رفت استانداردها و مراجع اصلی محسوب می شوند که مجری عملیات هات تپ در هر یک از گام های اجرایی باید نسبت به آن ها حساسیت و وسواس لازم را داشته باشد تا بتواند کلیه مراتب کار را به بهترسین شکل ممکن انجام دهد. اما افزون بر این راهنماها، تجربه و مهارت مجری عملیات که طی سالیان متمادی و در نمتیجه مواجهه با شرایط ویژه هر یک از پروژه ها حاصل شده است می تواند بزرگ ترین پشتوانه عملی برای اجرای هات تپ نزد او به شمار رود. بدیهی است که هر پیمانکاری به فراخور هر پروژه جدید، با شرایط  و الزامات و اقتضائات فنی، ایمنی و محیطی جدید مواجه می شود. بنابراین هر تجربه جدید می تواند بر بار و دانش فنی او بیافزاید. خصوصا و در ضمن مواجهه با موقعیت های خاص و متغیرهای منحصر به فرد که مسبوق به سابقه نبوده اند، پیمانکار هات تپ چاره ای جز چاره اندیشی و یافتن راهی برای رفع مساله نخواهد داشت، راه حلی که احتمالا در هیچ یک از استانداردهای مورد اشاره قید نشده است و او را در موقعیتی کاملا جدید قرار می دهد. بنابراین حضور دو عامل؛ یعنی استانداردها و مراجع معتبر بین المللی نظیر استانداردهای ASME و API، در کنار تجربه و دانشی که به صورت عملی در نتیجه پروژه های اجرایی حاصل شده است پشتوانه ای برای یک مجری عملیات هات تپ به شمار می رود که بر اساس شان فرایندهای اجرایی هات تپ را به بهترین شکل ممکن انجام دهد.  روند اجرایی کار HOT TAP باید به گونه ای باشد که کارفرما و مشتری بهره ها و مزایای فنی، ایمنی و اقتصادی آن را در مقایسه با روش های سنتی انشعاب گیری حس کند. اگر قرار باد انشعاب گرم خطوط لوله هزینه های مالی، فنی، انسانی و ایمنی بیش از روش های سابق انشعاب گیری را به مجموعه تحمیل کند، بدیهی است که کارفرما از انتخاب روش انشعاب گرم برای انشعاب گیری صرف نظر کرده و به همان روش های سنتی انشعاب خطوط لوله ادامه می دهد.

انسداد خط لوله توسط پلاگ
انسداد خط لوله

در کل عملیات انشعاب گیری داغ یا هات تپ زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که دارای صرفه و مزیت نسبت به سایر روش ها باشد. مجری هات تپ و کارفرما در درجه اول باید نسبت به این امر اطمینان حاصل کنند. در غیر این صورت انتخاب روش های جایگزین بهتر خواهد بود. چه بسا موقعیت کاری سایت یا پالایشگاه به گونه ای است که انشعاب مذکور چندان هم اضطرار نداشته و عدم انجام آن اختلالی در فرایند برنامه ریزی مجتمع نمی کند. در این شرایط توصیه بر آن است که مجتمع صبر کند و در بازه زمانی overhaul که مجموعه به طور کلی shut down می خورد انشعاب گیری ا بدون صرف هزینه های هات تپ انجام دهد. یا در زمینای که به هر دلیلی بخشی از خطی که عملیات هات تپ می بایست روی ان انجام شود را خاموش و برای انجام سرویس های ویژه نظیر تعمیرات اساسی shut down می زنند می توان عملیات انشعاب گیری را بدون نیاز به انشعاب گرم انجام داد. هات تپ خط لوله یا مخزن تنها زمانی دارای مزیت و بهره وری فنی و اقتصادی خواهد بود که نیاز داریم بدون این که جریان سیال را خاموش کنیم انشعاب گیری را به انجام برسانیم. در این شرایط از عملیات انشعاب داغ یا هات تپ استفاده می شود.

همچنین از عملیات هات تپ زمانی استفاده می شود که در صددیم بدون قطع جریان سیال، یک انسداد خط لوله ایجاد کنیم و با مسدود کردن اقدامات اصلاحی مورد نیازمان را روی آن انجام دهیم. انسداد خط لوله یا استاپل زمانی به وقوع می پیوندد که می خواهیم بنا به دلایلی نظیر تعمیر و تعویض قطعات و تجهیزات، بخشی از خط لوله را از مسیر سیال مسدود کنیم و فرایندهای مورد نیاز را روی آن انجام دهیم. در چنین شرایطی نیز می توان از روش های سنتی بهره جست و پس از تخلیه کامل خط، فرایند انسداد خط لوله را در حالت shut down به انجام رساند، اما مزیت استاپل در این است که همین فرایند انسداد خط لوله بدون نیاز به قطعی جریان به انمجام خواهد رسید. بنابراین اگر کارفرمای طرح نسبت به انجام عملیات انسداد طرح به صورت فوری و در زمانی که خط حاوی سیال می باشد اصرار دارد، انسداد خط لوله از طریق استاپل بهترین راهکار محسوب می شود. برای انسداد خط لوله به روش استاپل ابتدا نیازمند عملیات هات تپ هستیم. با روش hot tap روی خط لوله انشعاب گرم ایجاد کرده و سپس از طریق استاپل خط را مسدود می کنیم. در خصوص استاپل نیز رجوع به مستندات و استانداردهای ذکر شده الزامی می باشد. عملیات انسداد خط لوله یا استاپل تمامی مراحل موجود در هات تپ را با خود به همراه دارد، افزون بر این که پس از اتمام hot tap یا انشعاب گرم، خط لوله روی مسیر انشعابی نصب نمی شود. بلکه دستگاه استاپل روی آن نصب شده و عملیات انسداد خط لوله از طریق آن انجام می شود.

البته چنان که اشاره شد باز تاکید می شود که استانداردها و مستنداتی از این دست جزو لوازم اولیه و پیش نیازهای تبدیل شدن به یک مجری عملیات هات تپ محسوب می شوند و هرگز نمی توان با مطالعه این دست قوانین و استانداردها تبدیل به مجری متبحر عملیات انشعاب گرم شد، اما در هر حال راهنمای مناسبی محسوب می شوند که می توانند خطوط راه عملیات انشعاب گیری گرم را مشخص کنند. از طرفی این استانداردها دارای نکات ریز و در عین حال برجسته و مهمی هستند که در موارد خاص و ضروری بسیار به کار می آیند. ممکن است مجری عملیات انشعاب گیری داغ به شرایط خاص و مورد ویژه ای بخورد که پیش تر تجربه آن را نداشته است. در این شرایط رجوع به این استانداردها و قوانینی از این دست بسیار کارآمد خواهد بود.

هات تپ خط لوله و استانداردها
هات تپ خط لوله (hot tap)

شرکت پیشگام صنعت ابزار به عنوان مجری عملیات هات تپ علاوه بر استانداردها و دستورالعمل ها، و روش های اجرایی که تدوین کرده و ضمن تعاملات مستمری که با مجریان متبحر عملیات هات تپ در سطح جهانی دارد، و با وجود این که خود در این زمینه دارای تجربه کافی می باشد ولی باز هم هر از چند گاه با رجوع به این استاندارد برای رفع نیازهای ویژه و خاص خود از آن بهره می جوید. ما ضمن بهره گیری از این تجارب و به پشتوانه تیم های تحقیقاتی و مطالعاتی مان در زمینه مهندسی فرایندهای مربوط به انشعاب گرم، بهترین راهکارها برای انشعاب داغ خطوط لوله و نیز انجام عملیات انسداد خط لوله از طریق استاپل را اتخاذ کرده و به این ترتیب فرایندها را با ضریب اطمینان بالا انجام خواهد داد.

از آن جا که خدماتی نظیر هات تپ و استاپل در محل انجام می شوند شرکت پیشگام صنعت ابزار آمادگی دارد تمامی مراحل انجام کار را در محل مورد نظر کارفرما و البته با لحاظ کردن تمامی امکانات به انجام برساند. خدمات در محل معمولاً دشواری های خاص خود را دارند. عدم دسترسی به مواد و متریال های مورد نیاز، و قطعات و تجهیزات کمکی در مواقع اضطرار یکی از کاستی هایی است که خدمات در محل متوجه پیمانکاران و مجریان عملیات می کند. شرکت پیشگام صنعت ابزار با استفاده از کارگاه های سیال خود تمامی امکانات مورد نیاز برای انجام عملیات هایی نظیر هات تپ  و استاپل را در محل انجام کار مستقر  می کند و به این ترتیب وقفه های مورد اشاره که در خصوص فرایندهای در محل رخ می دهند را رفع می کند. عملیات هایی نظیر هات تپ و استاپل ممعمولاً در مناطقی انجام می شوند که دسترسیببه امکانات در آن ها وجود ندارد. برای مثال سرویس های خدماتی خطوط لوله در خطوط انتقال معمولاً در بیابان ها و مکان هایی انجام می گیرند که کاستی تجهیزات ولو جزئی می تواند باعث بروز وقفه های طولانی شود. خطوط لوله انتقال نفت، خطوط لوله گاز، و سایر خطوط انتقال دشواری های محیطی از این گونه دارند و لذا تجهیز و آماده سازی تمامی اقلام و مواد مورد نیاز پیش شرط اجرای به موقع عملیات هات تپ است. به همین دلیل می توان دریافت که کارگاه های سیار مجهز به انواع اقلام و تجهیزات جقدر می توانند مجری hot tap  را در این زمینه یاری برسانند. شرکت پیشگام صنعت ابزار با تدارک دیدن چنین کارگاه هایی امادگی دارد نیازهای عملیاتی کارفرمایان را در اسرع وقت بدون وقفه در فرایندها و بدون نیاز به تداخل امور به انجام برساند.

 

فراگیری هات تپ

هات تپ خطوط لوله یک عملیات ویژه با مختصات فنی خاص خود می باشد که اغلب توسط پیمانکاران متبحر و کارآزموده انجام می گیرد. در واقع امر بر خلاف بسیاری از رایندهای جاری در مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی فرایند انشعاب گیری گرم یا هات تپ توسط خود مجتمع صورت نمی گیرد. معدود واحدهای صنعتی هستند که هزینه و زمان کافی را صرف آموزش فرایند هات تپ و انجام عملیات های آزمایشی برای آشنایی با ابعاد اجرایی آن تقبل می کنند. این فرایند، یک پروسه بسیار تخصصی و دارای الزامات خاص خود است. از این رو اغلب پیمانکاران و صاحبین مشاغلی سراغ هات تپ می روند که در صددند به مجری تخصصی این عملیات خطوط لوله تبدیل شوند.

یک مجری تخصصی عملیات هات تپ باید در زمینه های مختلف خود را صاحب نظر و کارآموخته گرداند به نحوی که نه تنها قادر به اجرای هر یک از مراحل انجام عملیات هات تپ باشد، بلکه در صورت بروز ایرادات خاص، و زمانی که با پدیده ای نامتعارف و ویژه حین انجام انشعاب گیری به روش گرم خط لوله مواجه شد سرعت عمل، ابتکار و حضور ذهن لازم جهت رفع مشکل را داشته باشد. در هر صورت عملیات انشعاب گیری گرم از خطوط لوله یا همان هات تپ دارای عناصر پیچیده و متغیرهای ویژه ای است که فراگیری آن ها مستلزم صرف زمان و هزینه است.

هات تپینگ
انشعاب خط لوله به روش گرم (هات تپ)

آیتم ها و مواردی که مجری انشعاب داغ می بایست بیاموزد را می توان در چند دسته کلی تقسیم کرد:

  • استانداردها: معمولاً مؤسسات بین المللی معتبر و مرجع در زمینه های خطوط لوله و صنایع نفت و گاز دارای استانداردهایی برای هر کدام از فرایندهای رایج در زمینه های تخصصی خود می باشند. این استانداردها محصول سال ها ممارست و کار مطالعاتی در کنار تجاربی است که از فرایندهای عملی حاصل شده است. از این رو منابعی معتبر و قابل اتکا برای رجوع و رفع مشکل محسوب می شوند. در عملیات انشعاب گیری گرم یا هات تپ نیز می توان از بسیاری از این استانداردها بهره جست. عملیات انشعاب داغ در خود جوشکاری روی خط لوله را دارد و می توان از استانداردهای جوشکاری بین المللی استفاده کرد. همچنین در خصوص ساخت اتصالات در عملیات هات تپ فلنج مورد استفاده قرار می گیرد که در خصوص انتخاب سیال و کلاس و… می بایست به این استانداردها متکی بود. علاوه بر این ها استاندارد API2201 که از طرف موسسه نفت آمریکا صادر شده است و بسیاری از جوانب عملیات هات تپ را پوشش می دهد.

یک مجری متبحر عملیات هات تپ می بایست نسبت به این استانداردها اشراف و دانش کافی و وافی داشته باشد تا بتواند از پشتوانه علمی و مهندسی مناسب برای انجام مطالعات مهندسی و طراحی های مربوط به انشعاب داغ hot tap برخوردار باشد.

  • دستورالعمل ها: استفاده از دستورالعمل هایی که شرکت های معتبر مجری عملیات hottapping تدوین کرده اند نیز یک رفرنس مناسب برای کسب دانش بیشتر در این زمینه است. معمولاً پیمانکاران متبحر عملیات انشعاب گرم یا hot tap operation دارای دستورالعمل و روش های اجرایی مشخص و مدون در زمینه اجرای عملیات انشعاب داغ هستند که الگوی عمل آن ها در زمینه انشعاب گیری گرم از خطوط لوله را بیان می کند. استفاده از این دستورالعمل ها به عنوان راهنمای اجرای عملیات هات تپ از جمله منابع مناسبی است که می توان بهره گرفت. با توجه به این که دستورالعمل های مذکور از تجارب کارهای اجرایی به دست آمده اند جنبه هایی بیشتر از ابعاد اجرایی عملیات hot tap را پوشش می دهند و از این رو می توانند راهنمایی مناسب محسوب شوند.
  • مطالعات موردی: از جمله دیگر منابع و مراجع قابل اتکا در زمینه یادگیری ابعاد و مختصات عملیات هات تپ مطالعات موردی پروژه هایی استکه دیگر مجریان عملیات انشعاب گرم هات تپ تدوین و در اختیار دیگران قرار داده اند. این مطالعات موردی معمولاً توصیفی جامع از هر یک از عملیات های اجرایی انشعاب گیری گرم شرکت های مذکور را گزارش می دهد. ویژگی های فنی خط لوله شامل ارتفاع محل کار، راستا و جهت عملیات هات تپ، نوع سیال و فشار و دمای آن، و مواردی از این قبیل در مطالعات موردی مذکور ارائه می شود. سپس شرحی اجمالی از فرایندهای مهندسی و مطالعاتی داده می شود تا خواننده را نسبت به تصمیمات فنی و مهندسی جهت انجام عملیات هات تپ و رفع ایرادات احتمای مطلع گرداند. پس از آن گزارش وارد فاز اجرایی می شود و طریقه ساخت اتصالات و نصب آن ها روی لوله، و سرانجام چگونگی انجام عملیات هات تپ را شرح و تفصیل می دهد. در نهایت نیز خلاصه و جمع بندی گزارش خواهد بود که شامل تجارب جدیدی است که مجموعه مجری عملیات انشعاب گیری به روش گرم از عملیات مذکور حاصل کرده است.
  • فرایندهای اجرایی: گذشته از موارد مطالعاتی و تحقیقاتی اجرای عملیات هات تپ فی نفسه نیازمند کسب مهارت و تخصص فنی و عملی خاص خود است. نمی توان عملیات انشعاب گرم را به صرف چند گام مطاعلاتی محدود کرد. مجری کار گرم هات تپ می بایست نسبت به تمامی ابعاد دستگاه هات تپ آشنایی و شناخت کامل داشته باشد. روش اجرای کار را بداند، تناسب و تعادل اجزا و قطعات دستگاه هات تپ و اتصالات نصب شده روی لوله را بشناسد، روش های انجام تست فشار و تست جوش را مسلط باشد و در صورت بروز مشکل قدر تشخیص دلیل مشکل را داشته باشد. توان اجرایی و عملیاتی مجریان انشعاب گرم اهمیتی به غایت بیش از فاکتورهایی دارد که در بالا بدان ها اشاره رفت. از این رو گرچه آموزش عملی آخین مرحله در فرایند تبدیل شدن به یک اجرا کننده زبردست عملیات هات تپ به شمار می رود اما مهم ترین و تعیین کننده ترین شان قلمداد می شود.
هات تپ
انشعاب گرم

اجرای عملیات هات تپ مستلزم آشنایی با ابعاد فنی و عملیاتی کار گرم به شمار می آید و روند تبدیل شدن به یک پیمانکار زبردست، روندی تدریجی می باشد. شرکت پیشگام صنعت ابزار با انجام حدود ۴۵۰۰ عملیات هات تپ طی بیش از ده سال فعالیت اجرایی خود در حال حاضر به تمامی مختصات و ویژگی های این فرایند ویژه خطوط لوله آشناست و اکنون می تواند بدون وقفه و در اسرع وقت مراحل کامل انجام عملیات را به پیش ببرد. از این رو ما آماده دریافت سفارشات مشتریان در هر شرایطی و با هر چارچوب فنی می باشیم. ما با وجود تجارب تحقیقاتی و فنی بالا همواره خود را کارآموز در این زمینه به شمار اورده و می کوشیم از جدیدترین دستاوردها و ابداعات در زمینه انشعاب گیری داغ خطوط لوله و مخازن بهره مند شویم. تعامل مستمر با مجریان صاحب نام عملیات انشعاب گیری در ابعاد جهانی یکی از راه های نیل به این هدف است که در حال حاضر بدان دست یافته ایم.

تأسیسات هات تپ

هات تپ خطوط لوله همچون هر فرایند صنعتی و خدماتی دیگر نیازمند یک سری تجهیزات و ابزارهای تأسیساتی برای پیشبرد مراحل خاص خود است. معمولاً عملیات های خطوط لوله به جهت اهمیتی که به لحاظ ایمنی و فنی دارند در مقایسه با سایر امور فنی تأسیسات مطمئن تر و دقیق تری را می طلبند. فرایند نظارت و بازرسی بر تأمیبن نیازهای تأسیساتی یک عملیات هات تپ جزو اصول و لوازم پیشبرد یک عملیات انشعاب گرم مطمئن خواهد بود. اهمال و بی توجهی در این خصوص به هیچ عنوان جایز نیست. از این رو در دستورالعمل ها و روش های اجرایی عملیات انشعاب گرم هات تپ ضرورتاً از تهیه و تأمین تأسیسات هات تپ یاد می شود و مسئول و ناظر فرایند به طور مشخص تعیین می شود. این شخص می بایست لیستی از تأسیسات مورد نیاز برای انجام عملیات انشعاب گرم هات تپ فراهم کند و بر اساس آن مکانیزم تهیه و تأمین تأسیسات هات تپ را تحت نظارت خود قرار دهد.

hot tap
هات تپ

تأسیسات مورد نیاز برای انجام عملیات انشعاب گیری گرم hot tap معمولاً بسته به نوع پروژه متغیر است. برای مثال ممکن است عملیات در فشارهای پایین انجام شود یا مجری عملیات هات تپ متقاعد شود که از پاوریونیت ها و موتورهای پنوماتیکی استفاده کند، یا در شرایطی دیگر ممکن است عملیات توسط موتورهای پاوریونیت هیدرولیکی به انجام برسد. شرایط کار و نوع تأسیسات فراهم شده در این دو حالت با هم متفاوت خواهد بود. ممکن است عملیات در سطح زمین انجام شود یا در ارتفاع صورت گیرد. در صورتی که هات تپ می بایست در ارتفاع انجام شود نصب و تجهیز اسکافولد به منظطور تسهیل تردد و انجام عملیات انشعاب گیری ضروری خواهد بود. فرایند نصب باید تحت نظارت بازرسی انجام شود که مجری فرایند انشعاب به روش گرم برگزیده است تا معیارها و استانداردهای نصب اسکافولد به منظور انشعاب گیری گرم رعایت شود.

فصلی از سال که عملیات هات تپ انجام می شود نیز در تعیین تأسیسات مورد نیاز برای انجام کار تعیین کننده خواهد بود. در صورتی که کار در فصل های پاییز و زمستان انجام می گیرد احتمال آسیب رسیدن به جوش بر اثر بارش باران یا وزش باد زیاد خواهد بود. در این خصوص باید تدابیر لازم اندیشیده شده باشد. استفاده از کاورها برای انجام عملیات جوشکاری ضروری خواهد بود. همچنین در صورتی که به خاطر بارندگی سطح لوله خیس شده باشد حتما می بایست پیش از آغاز جوشکاری اتصال روی لوله سطح لوله را خشک کرد تا خطوط جوش دچار آسیب و ایراد نشوند. البته در خصوص خود عملیات hot tapping چنین محدودیتی وجود دارد و وضعیت آب و هوایی تأثیری در روند اجرای انشعاب گرم یا هات تپ ندارد اما در صورت بروز ایراد در جوشکاری خود عملیات هات تپ نیز با ایراد و مشکل مواجه خواهد بود.

علاوه بر تأسیسات فنی که مستقیماً بر روند پیشبرد عملیات هات تپ تأثیر دارند، تأسیسات ایمنی نیز جزو لوازم اصلی کار در هات تپ محسوب می شوند که ناظر فرایند هات تپ بدون تهیه شدن آن ها نباید تن به عملیات انشعاب گیری گرم بدهد. hottapping operation یک عملیات حساس است و گرچه در صورت رعایت اصول ایمنی فنی کوچک ترین ایراد فنی و ایمنی حین انجام آن بروز نمی دهد، اما ایرادات احتمالی در عملیات انشعاب گرم دارای شدت وقوع بالایی هستند و معمولاً آسیب های مالی و چه بسا جانی به همراه دارند. از این رو در تهیه و تدارک تأسیسات ایمنی می بایست بسیار دقیق و حساس عمل کرد. نظارت بر فرایند ساخت و آماده سازی مسیر تردد اپراتورها از جمله لوازم اصلی در تأیید اصول ایمنی کار هات تپ است. می بایست تأسیساتی نظیر اسکافولد یا از این دست به گونه ای چیده شوند که مسیر تردد اپراتورهای انشعاب گرم به آسان ترین شکل ممکن باشد. ایشان می بایست در مواقع خطر دسترسی سریع و آسان به مسیر داشته باشند تا بتوانند در اسرع وقت خود را از محل عملیات دور کنند.

در نظر داشتن کپسول های اطفاء حریق از جمله موارد دیگر است. گرچه در صورت بروز احتراق درعملیات هات تپ احیاناً سطح احتراق و اشتعال بسیار بالاتر از آن خواهد بود که بتوان از طریق این کپسول ها مهارش کرد، اما در هر صورت کپسول های اطفاء ابزارهای موقتی هستند که تا آماده سازی اقدامات اساسی اطفاء می تواند روند بروز سانحه را به تعویق بیاندازند. در این خصوص پیش بینی های لازم می بایست صورت گرفته شده باشد.

همچنین تیم آتش نشانی نیز می بایست در محل حضور داشته باشد تا در صورت وقوع سوانح بزرگ تر بتواند رفع سانحه نماید. عملیات هات تپ به صورت بالقوه می تواند خطرات بزرگی داشته باشد. بروز هر گونه ایراد در هر کدام از مراحل انجام هات تپ ممکن است تبعات زیان باری را بر مجموعه داشته باشد. از این رو وجود یک تیم آتش نشانی در محل انجام کار جزو الزامات کار hot tap است، مگر آن که تمامی جوانب سنجیده شده باشد و تیم اجرایی عملیات هات تپ و کارفرما نسبت به احتمال بروز کوچک ترین سانحه منجر به اشتعال یا انفجار مطمئن بوده باشند.

در نهایت انجام هماهنگی ها جهت اعزام تیم های ایمنی و در صورت نیاز هلال احمر در محل انجام عملیات نیز بسته به میزان حساسیت پروژه هات تپ توصیه می شود. از آن جا که ممکن است صدمات و آسیب های انسانی نیز به همراه داشته باشیم پیش بینی این امر به دور از فایده نخواهد بود.

هات تپ
هات تپ

خوشبختانه امروز به جهت افزایش حساسیت نسبت به اصول ایمنی در کار، کارفرمایان معمولاً دارای تیم های ایمنی و بهداشت صنعتی می باشند خود بر کلیه فرایندهایی که در محل مجتمع های شان انجام می شوند نظارت دارند. آن ها خود به مثابه ناظر فرایند بر عملکرد چوشکاران و اپراتورهای عملیات هات تپ نظارت می کنند و نات ایمنی فنی را به ایشان گوشزد می کنند اما باید توجه داشت که به جهت عدم آشنایی و تسلط این نیروها بر مختصات و فرایندهای مربوطه به عملیات هات تپ، و نیز به جهت عدم آشنایی ایشان با حساسیت های کار گرم هات تپ نمی توان از ایشان انتظار نظارت دقیق و صحیحی داشت. خود تیم اجرایی هات تپ می باید نسبت به این امر اهتمام ویژه داشته باشد و در صورتی که در هر کدام از مراحل نقص و کاستی دید مراتب را به اطلاع کارفرما برساند تا اقدامات مقتضی برای انجام کار در نظر گرفته شود.

عملیات هات تپ فرایند آماده سازی طولانی ای دارد و تهیه و تدارک کلیه تجهیزات و تأسیسات در کنار آماده سازی قطعات و ماشین آلات زمانی به مراتب بیشتر از خود عملیات انشعاب گیری گرم را اشغال خواهد کرد. تیم اجرایی و مهندسی هات تپ با دقت و حوصله و با صبوری تمام مراحل را به انجام می رساند و نسبت به هیچ کدام از آن ها اهمال نخواهد کرد تا کار به بهترین شکل ممکن تحویل داده شود.

هات تپ و اقتصاد مجتمع های صنعتی

هات تپ خطوط لوله به اذعان مطالعات و شواهد تجربی امری مقرون به صرفه و از جهات متعدد کارآمد به شمار می رود. گرچه در ظاهر امر ممکن است این گونه به نظر برسد که انشعاب گیری گرم به لحاظ پیچدگی مراحل و دشواری های اجرایی در مقایسه با سایر روش ها صرفه اقتصادی نداشته باشد اما واقع امر آن است که از طریق عملیات هات تپ در بخش زیادی از هزینه های انشعاب گیری صرفه جویی خواهد شد. با توجه به رشد صنایع و خدمات و نیاز روز افزون به بهره وری بالاتر به عنوان شاخص و معیار اصلی ارتقاء و بقا در بازار رقابتی امروز، چنین به نظر می رسد که بهره گیری از عملیات انشعاب گرم هات تپ به منظور انشعاب گیری از خطوط لوله قدمی مهم در راستای نیل به این هدف باشد. این امر خود را به خصوص در صنایع کلیدی و سنگین کشور نظیر نفت و گاز، و صنایع ذوب فلزات و فولاد نشان می دهد. به همین روی بیشترین بهره گیرندگان از این سرویس خطوط لوله مجتمع های مذکور می باشند.

بسیاری از واحدهای صنعتی تولیدی و خدماتی که در حوزه های مختلف مشغول به کار هستند نسبت به تکنولوژی هات تپ هیچ گونه آشنایی نداشته و ترجیح می دهند با استفاده از روش های رایج که سنتاً مورد استفاده قرار می گرفت نیازهای خود در زمینه انجام انشعاب را رفع کنند. اما صنایع کلیدی از آن جا که در صورت وقفه در فرایندهای شان دچار افت خروجی و وقفه در سودآوری می شوند نسبت به این امر اهتمام ویژه دارند و از این رو سریعاً به سراغ فن آوری هایی از این دست می روند.

غفلت از ظرفیت های تکنولوژیک متأخر امری است که متأسفانه اکثر صنایع کشو را رنج می دهد و به جهت عدم آموزش آن ها را متحمل هزینه هایی بالا برای رفع نیازهایی می گرداند که راه هایی برای رفع شان با مقدار هزینه کمتر وجود داشته است. تکنولوژی هات  تپ از این جمله است. بسیاری از واحدهای صنعتی به جهت نا آشنایی با قابلیت های انشعاب گیری به روش گرم در صورت نیاز به انجام عملیات انشعاب گیری از خطوط لوله خود به هر نیتی سراغ روش های سنتی می روند. معمولاً این دست واحدهایس صنعتی یا به منظور توسعه تولید و یا به منظور تغییر محل کارگاه نیازمند انشعاب گیری می شوند. ممکن است تعداد انشعاب های مورد نیاز محدود باشد و استفاده از روش های نوین نظیر هات تپ چندان منطقی به نظر نرسد، اما باید اشاره کرد که حتی در صورت نیاز به انجام یک عملیات انشعاب گیری نیز بهتر آن است که از روش انشعاب گرم هات تپ برای رفع نیاز استفاده کرد. این تکنولوژی در کاهش زمان و میزان هزینه تمام شده عملیات انشعاب گیری بسیار باصرفه است و از همین رو توصیه می شود حتما به آن رجوع شود.

کل نیاز عملیاتی یک فرایند هات تپ را می توان به موارد زیر خلاصه کرد:

  • دستگاه هات تپ متناسب با سایز انشعاب. این دستگاه می بایست بر اساس ویژگی های فنی آماده شود و قطعات و اتصالات آن نصب شوند. شرکت های بزرگ بین المللی تولید کننده این دستگاه ها هستند که هر برند قابلیت ها و ویژگی های منحصر به فرد خود را داراست.
  • اپرتورهای ماهر هات تپ. مجریان انجام انشعاب گیری گرم خطوط لوله باید دارای تبجر و سابقه لازم در این زمینه باشند. از آن جا که عملیات هات تپ نیازمند ابتکار و سرعت در مواقع خاص است می باید از نیروهایی استفاده کرد که به تمامی حوانب کار گرم هات تپ اشراف داشته باشند. عدم توجه به این مهم و گماردن نیروی ناماهر برای انجام این کار می تواند تبعات سنگینی به همراه داشته باشد. عملیات انشعاب گرم با وجود مزیت ها و صرفه هایی که به همراه دارد به خودی خود خطرات و حساسیت هایی نیز خواهد داشت که بی توجهی به آن ها به هیچ عنوان قابل توجیه نیست.
  • جوشکار متبحر و دارای صلاحیت: از آن جا که اتصالات می بایست ساخته شده و روی لوله جوشکاری شوند بهره گیری از جوشکاران متبحر و دارای صلاحیت لازم برای جوشکاری روی خطوط لوله زنده امری حیاتی است.
  • ابزارآلات و قطعات مورد نیاز: طبیعتاً هر فرایند فنی و مهندسی نیازمند یک سری ابزار آلات و ماشین آلات می باشد که عملیات هات تپ نیز از این جمله است. برای مثال آماده سازی و تجهیز کاتر ممکن است نیازمند دستگاه تراش باشد. یا بستن اتصالات روی هم قطعاً نیازمند پیچ و مهره مناسب و متناسب با سایز و فشار زنده خط و عملیات انشعاب گرم است. مواردی از این دست جزو ابزارهای اولیه انجام عملیات هات تپ به حساب می آیند و از این رو می بایست تأمین شوند.
  • پاور یونیت یا موتور محرک دستگاه هات تپ: دستگاه های هات تپ معمولاً یا موتور تغذیه هیدرولیک دارند و یا موتور پنوامتیکی. در هر دو صورت می بایست منبع تغذیه فراهم شده باشد. لازم به ذکر است برای عملیات های با فشار بالا حتما می بایست از موتورهای هیدرولیک استفاده شود که قدرت بالاتری دارند.
  • تأسیسات مورد نیاز برای انجام هات تپ: تأسیساتی نظیر برق و موتور دیزل و ژنراتور و … از جمله مواردی است که در عملیات هات تپ لازم و ضروری هستند. از آن جا که بسیاری از عملیات های انشعاب گرم در بیابان ها و دور از دسترس شبکه های توزیع برق انجام می شوند ژنراتورها پاسخگوی نیاز عملیات هات تپ خواهند بود. در هر صورت تأمین این تجهیزات جزو ابزارهای اولیه برای انجام انشعاب به روش گرم است.

چنان که پیداست این روش در مقایسه با روش های سنتی مقدار نیروی انسانی و تأسیسات، ماشین آلات و مواد کمتری را می طلبد. ضمن این که زمان انجام عملیات نیز به طرز محسوسی کاهش می یابد. مهم تر از موارد فوق این نکته است که تکنولوژی هات تپ انشعاب گیری را به صورت گرم انجام می دهد یعنی وقتی سیال درون خط همچنان در جریان است می توان فرایند انشعاب گیری را به انجام رساند و آن را تمام کرد. به این ترتیب عملیات انشعاب گرم هات تپ دارای مزایای آشکار در مقایسه با روش های سنتی است و از همین رو توصیه بر این است که حتما از این فرایند برای انشعاب گیری استفاده شود.

هات تپ و شاخص های بهره وری

هات تپ از جمله تکنولوژی های مدرن در حوزه های نفت و گاز می باشد که دارای مصارف و کاربردهای متعددی می باشد و از این رو واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی هر از چند گاه احتیاج به این عملیات پیچیده خطوط لوله خواهند داشت. فن آوری انشعاب گیری گرم یا هات تپ در مقایسه با سایر روش ها دارای مزایای عدیده ای است و به همین دلیل واحدهای صنعتی که در صدد بهره وری بیشتر و استفاده بهینه از تکنولوژی های به روز دنیا می باشند بیشتر تمایل به بهره گیری از آن دارند.

هات تپ گیری دارای اصول و الزاماتی می باشد که رعایت آن ها مستلزم تجربه و دانش بالاست و هر مجری تازه کاری قادر به انجام آن نیست. شاید بتوان گفت اصلی ترین دلیل مقاومت واحدهای صنعتی در پذیرش فن آوری هات تپ در همین نکته باشد. آن ها ترجیح می دهند به جای روی آوردن به فن آوری های ناشناخته که آزمون خود را نزدشان پس نداده اند، به سراغ آن دسته فعالیت های موازی بروند که با وجود هزینه و زمان بیشتر مطمئن تر می باشند چرا که پیش از این نزد برنامه ریزان واحد مذکور تجربه شده اند و واحد صنعتی از آن بهره برده است. از این رو واجدهای صنعتی زیر بار پذیرش فرایندهایی که آن ها را تبدیل به مجری متبحر عملیات هات تپ خواهد کرد نخواهند رفت. این امر به ظاهر دارای مزایایی برای آن هاست چرا که بدون نیاز به پذیرش هزینه های ناشی از وارد کردن یک تکنولوژی جدید یعنی هات تپ می توانند به روش سنتی نیاز خود در انشعاب گیری را رفع کنند، اما باید توجه داشت که این مزیت فقط در ظاهر ماجرا یک فایده به حساب می آید و در میان مدت و طولانی مدت عوارض خود را در رقابت با سایر واحدها نشان خواهد داد. در جهان امروز پذیرش جدیدترین و بدیع ترین فعالیت ها یک الزام محسوب می شود و تنها بنگاه هایی قادر به تداوم بقای خود خواهند بود که به این مهم همت گمارند، اما بدون شک راهکارهایی برای به حداقل رساندن عوارض و نواقصی که یک فن آوری جدید نظیر هات تپ می تواند داشته باشد وجود دارد و می توان با تمسک به آن ها بر مشکلات فائق آمد.

هات تپ
هات تپ

در عصر امروز که تکنولوژی مرزها را در نوردیده و مدام در حال ارتقا و افزایش بازدهی و کارآیی می باشد فاصله گیری از دستاوردهای روز دنیا یک اصل محسوب می شود و بدیهی است که هر بنگاه اقتصادی یا مجتمع صنعتی، اگر در مقابل این موج شتاب گیرنده تحولات صنعتی و اقتصادی مقاومت کند در مقایسه با رقبا دچار ضعف خواهد شد و طبیعتاً در صورت تداوم این روند از فرایند رشد و توسعه باز خواهد ماند.

البته این به معنای پذیرش بی قید و بند اقتضائات عصر جدید نخواهد بود. این امر مسلم است که واحدهای صنعتی باید با احتیاط و نظرداشت ریسک های احتمالی فن آوری های جدید به آن ها روی بیاورند اما اصل ورود به اقتضائات جدید انکارناپذیر است. در عوض، واحدهای صنعتی می توانند با حساب گری و انجام ممطالعات مهندسی دقیق بهترین بهره را از دستاوردهای صنعتی جدید نظیر هات تپ ببرند.

در خصوص انشعاب گیری گرم یا هات تپ واحدهای صنعتی می توانند به جای تکیه بر توان خود از مجریانی استفاده کنند که دارای خدمات تخصصی این فن آوری هستند. اگر یک واحد صنعتی در صدد برآید عملیات های انشعاب گیری خطوط لوله یا مخازنش را خود با اتکا به نیروی انسانی و دانش خود به انجام برساند می بایست در درجه اول به میزان قابل توجهی هزینه های سخت افزاری به منظور تهیه تجهیزات من جمله دستگاه هات تپ را متحمل شود. شکی نیست که پذیرش این هزینه ها آن هم از سوی مچتمعی که ممکن است نیازی محدود و کم شمار به عملیات هات تپ داشته باشد چندان منطقی به نظر نمی رسد. از طرفی، علاوه بر هزینه های فوق، می بایست اپراتورها و مهندسانی آشنا به فرایند و دارای تجربه نسبی در زمینه اجام هات تپ به ستخدام بگیرد و در غیر این صورت خود می بایست نسبت به آموزش ایشان اقدامات لازم را به عمل آورد. طبیعی است که این قسم موارد همگی مستلزم صرف هزینه خواهد بود، گرچه به نظر می رسد بخش اعظم آن ها هزینه های اولیه خواهد بود و پس از صرف آن ها بر میزان هزینه ها در عملیات های بعدی هات تپ کاسته خواهد شد، اما واقع امر به این گونه نیست. هر عملیات جدید هات تپ می تواند اقتضائات و شرایط فنی منحصر به فرد خود را داشته باشد و برای یک نیروی کار و مهندس نیمه متبحر دشواری ها و عدم اطمینان هایی به همراه داشته باشد به طوری که ضریب ریسک عملیات هات تپ به دلیل عدم لحاظ تمامی متغیرهای دخیل بالا برود. نیروی فعال در زمینه انجام عملیات هات تپ باید دارای تبحر و شایستگی کافی باشد تا عملیات های اجرایی برای وی جنبه آموزشی و تجربی نداشته باشد. طبق استانداردها و الزاماتی که تعیین شده است نیز کلیه فرایندهای مربط به عملیات هات تپ می بایست توسط نیروی کار واجد صلاحیت و شایسته برای آن انجام پذیرد. استادارد API 2201 که مربوط به نکات فنی و ایمنی عملیات هات تپ می باشد به صراحت و در قالب یک بخش چداگانه بر این مهم تأکید دارد.

دستورالعمل هات تپ
هات تپ

علاوه بر این ممکن است عملیات های هات تپ مختلف در سایزهای انشعاب گیری متنوع انجام شوند به طوری که یک دستگاه هات تپ پاسخگوی تمامی آن ها نباشد. در این شرایط واحد صنعتی مذکور چاره ای جز تهیه چند دستگاه هات تپ نخواهد داشت.

اما بهترین راهکار برای رفع این قید و بندها از یک طرف، و در عین حال استفاده و بهره گیری از تکنولوژی مقرون به صرفه هات تپ، به کارگیری از توان آن دسته مجریانی است که به طور تخصصی ارائه دهنده خدمات انشعاب گرم هات تپ به شمار می روند. در این زمینه می توان به پیمانکارانی رجوع کرد که در زمینه انجام این دسته خدمات دارای تبحر و دانش کافی می باشند. البته مجتمع صنعتی مذکور باید در جریان کلیه مراحل و مراتب مطالعاتی و اجرایی عملیات انشعاب گیری گرم هات تپ باشد و حتی کوچک ترین متغیری نباید از دیده ایشان مغفول بماند، چرا که حساسیت های این عملیات اجازه هیچ گونه ریسکی را نمی دهد.

تکنولوژی هات تپ در واقع جایگزین روش سنتی شده است که مستلزم صرف زمان و هزینه بسیار بالاتری بود. تکنولوژی پیشین که کبد تپ یا برش سرد خوانده می شد مستلزم آن بود که در درجه اول خط لوله یا مخزن به صورت کامل از سیال تخلیه شود؛ به طوری که نه تنها از سیال بلکه از مواد شیمیایی قابل احتراق و رسوبات آن نیز چیزی باقی مانده باشد. پس از تخلیه کامل خط عملیات برش سرد روی لوله انجام می شد و در ناحیه برش اتصال و خط لوله یا تجهیزات جدید نصب می گردید. بزرگ ترین ایراد این روش این بود که واحد صنعتی مجبور بود به منور انشعاب گیری چندین روز کلیه فعالیت های مجتمع را تعطیل کند؛ چرا که خط لوله می بایست تخلیه می شد. علاوه بر این، نیروی انسانی زیادی هم درگیر در ماجرا می شد ضمن آن که ایمنی عملیات نیز بر خلاف ظاهر چندان بالا نبود، چرا که به هر دلیلی ممکن بود سیال یا مواد شینیایی ساطع شده و باقی مانده از آن در محیط باقی مانده و در نتیجه تصادم با حرارت ناشی از برش سرد دچار احتراق و متعاقب آن آتش سوزی یا انفجار شوند.

هات تپ
هات تپ

اما در روش هات تپ بسیاری از این مشکلات رفع شده است، بزرگ ترین شان عدم نیاز به تعطیل کردن فعالیت های مجتمع است. به عبارتی واحد صنعتی می تواند برنامه کاری تحت روال و برنامه ریزی خود را حفظ کند و در عین حال عملیات انشعاب گیری از طریق هات تپ روی آن انجام شود. به این ترتیب در هزینه ها به میزان بالایی صرفه جویی می شود چرا که فرایندها در جای خود باقی می مانند. علاوه بر این، ایمنی کار در صورتی که مجری عملیات متبحر و دارای شایستگی باشد سیار بالاتر خواهد بود. کلیه تجهیزات عملیات هات تپ از جمله دستگاه هات تپ به گونه ای طراحی و ساخته می شوند که کار به صورت کاملاً ایمن و بدون بروز هر گونه نشتی یا سانحه دیگر به اتمام برسد، مگر آن که پیمانکار یا مجری کار گرم دارای تبحر کافی نباشد.

از آن چه گفته شد می توان نتیجه گرفت انشعاب گرم هات تپ یک فن آوری به روز بوده و استفاده از آن ضرورت عصر حاضر محسوب می شود اما بهره گیری بهینه از آن مستلزم اجرای هات تپ توسط مجریان متبحر می باشد که دارای صلاحیت لازم باشند. شرکت پیشگام صنعت ابزار با انجام حدود ۴۵۰۰ عملیات انشعاب گرم هات تپ در این زمینه تخصص و دانش و تجربه کافی را داراست. این عملیات ها در شرایط کاری و محیطی متفاوت و تحت اقضائات متنوع به انجام رسیده اند و از این حیث می توان گفت شرکت پیشگام صنعت ابزار بر ابعاد وسیعی از انجام عملیات اشراف کامل حاصل کرده است.

واحدهای صنعتی می توانند با رجوع به این قسم مجریان عملیات هات تپ نیازهای شان در زمین هانشعاب گیری را به بهترین نحو ممکن برطرف کنند. بدیهی است به کار گیری از مجریان هات تپ هزینه های خاص خود را به همراه خواهد داشت که اصلی ترین آن هزینه دریافت خدمت می باشد اما محاسبات به نحو آشکاری ثابت خواهند کرد که این قسم هزینه ها هم در مقایسه با روش های سنتی برش سرد و هم در مقایسه با شرایطی که واحد صنعتی در صدد باشد خود به انجام عملیات هات تپ همت گمارد کمتر خواهد بود. البته برخی مجتمع های صنعتی به دلیل تکثر عملیات های انشعاب گیری و از آن جا که اغلب عملیات های مذکور سایزهای مشابه هم دارند با تهیه دستگاه هات تپ خود به انجام آن دست می زنند که اقدامی منطقی به نظر می رسد اما در صورتی که قرار باشد به منظور انجام چند عملیات معدود انشعاب گیری گرم هات تپ واحدهای صنعتی به تهیه و تدارک لوازم سخت افزاری و نرم افزاری انجام عملیات دست بزنند طبیعی است که بهره گرفتن از مجریان تخصصی عملیات هات تپ منطقی تر باشد.

زمینه های ارتقای هات تپ

هات تپ اگرچه در بستر زمان و متناسب با پیشرفت ها در فرایندهای طراحی و مهندسی و ساخت و تولید دارای رشد و پیشرفت چشمگیری بوده است اما هنوز هم دبا وجود گذر زمان و سپری شدن سال ها فعالیت انشعاب گیری گرم در اقصی نقاط دنیا توسط پیمانکاران و مجریان متبحر عملیات، همچنان کاستی ها و ایرادات مشهود و قابل رؤیتی دارد و از این نظر می توان گفت به لحاظ مطالعات پژوهشی و تحقیقاتی فنی همچنان عرصه مطالعه در آن فراهم است. از همین رو پیمانکاران متبحر انجام عملیات هات تپ دارای تیم های تخصصی تحقیق و توسعه می باشند که کلیه فرایندهای مربوط به عملیات هات تپ را قدم به قدم مورد ارزیابی قرار می دهند و نسبت به صحت و سقم گام های اصلاحی هر فرایند تصمیمات لازم را اتخاذ می کنند.

البته لازم به ذکر است واگذاری مسئولیت به تیم تحقیق و توسعه هرگز به معنای معاف شدن سایر واحدها از ارائه راهکارها و ابداعات خود در این زمینه نیست و هر واحد بنا به تجربه و دانشی که به مرور زمان در نتیجه انجام عملیات های هات تپ به دست می آورد راهکارهای نوین برای رفع ایرادات یا تسهیل فرایندهای هات تپ را ارائه داده و به این صورت بر ارتقای فرایند بیافزاید. بدیهی است ارتقای سطح فن آوری هات تپ باعث تسهیل و تسریع فرایند، افزایش بهره وری، کاهش زمان هدر رفت در انجام عملیات انشعاب گرم، آسیب و خسارات کمتر به مجموعه و تجهیزات و کاهش میزان هزینه ها به طور کلی، . در نهایت افزایش میزان رضایت مشتری از خدماتی است که ارائه دهنده عملیات هات تپ به انجام می رساند.

در این زمینه خصوصاً تیم عملیاتی و مهم تر از همه اپراتورهای اجرایی عملیات هات تپ دخیل در امر هستند. مجریان و اپراتورها ضمن درگیری مستقیمی که با دستگاه هات تپ دارند و تجاربی که در زمینه رفتارهای فنی خطوط لوله، مخازن و سیالات در قبال عملیات هات تپ بروز می دهند بهترین و مهم ترین مرجع برای بررسی و آنالیز عملیات انشعاب گرم محسوب می شوند. در این زمینه تیم تحقیق و توسعه موظف است آخریان گزارشات از پروژه های هات تپ را از نماینده تیم های اجرایی دریافت و در خصوص آن مطالعات لازم را به انجام برساند.

اما اقداماتی که در خصوص بهینه سازی عملیات انشعاب گرم یا hot tapping می توان به انجام رساند با توجه ببه متغیرهای متعدد انشعاب گرم بسیار زیاد است اما اهم آن ها را که تأثیر بیشتری در مقایسه با سایرین دارد می توان به شرح زیر برشمرد:

تعمیرات و نگهداری: معمولاً تیم های اجرایی نسبت به فرایندهای آماده سازی دستگاه هات تپ اهمال کرده و به این صورت حین اجرای عملیات با مشکل مواجه می شوند، یعنی درست زمانی که هیج راهی برای اصلاح فرایند وجود نداد با ایراداتی برمی خوریم. در این زمینه تدوین دستورالعمل هایی برای نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه دستگاه هات تپ تا سطح بسیار بالایی می تواند از بروز آسیب های این چنینی ممانعت کند.

طراحی اتصالات: طراحی اتصالات از اهم نکات در انجام عملیات است. چنان که می دانیم بار اصلی خط لوله جدیدی که پس از هات تپ و انشعاب گیری گرم ایجاد می شود روی اتصال سه راهی ای است که لوله اصلی را به لوله انشعابی متصل می کند. از این رو در طراحی و ساخت آن باید به صورت دقیق عمل کرد. فشار و دمای سیال در این ناحیه بیشتر خواهد بود و مجموعه نیز در این نقطه بیشتر مستعد تنش است. بنابراین طراحی باید به گونه ای باشد که اتصال برای طولانی مدت توان تحمل مختصات فنی مجموعه را داشته باشد. در غیر این صورت با مشکلاتی در زمینه انجام عملیات مواجه خواهیم شد و چه بسا مدت ها پس از انجام عملیات دچار نشتی و سوراخ شدگی از محل اتصال شویم که در این صورت نیز ایراد در عملیات هات تپ محسوب می شود و مجری کار باید نسبت به مسئله به کارفرما پاسخگو باشد.

انتخاب نوع اتصال نیز از دیگر مواردی است که مجری عملیات هات تپ می بایست نسبت به آن تصمیمات لازم را اتخاذ کند. موی بر حسب تجارب خود و با رجوع به استانداردها می تواند بر حسب مشخصات فنی مجموعه نوع اتصال مورد نیاز و مناسب برای این کار به خصوص را انتخاب و در مورد مراتب و مراحل ساخت و نصب آن تصمیمات لازم را بگیرد. در این زمینه بهتر است که وی خود دارای توانایی ساخت اتصال نیز باشد تا بتواند خود بر حسب اقتضائات عملیات انشعاب گرم hot tap اتصال مناسب و متناسب با کار را بسازد.

آماده سازی دستگاه: دستگاه هات تپ ابزاری است که ضمن پیشروی خود دو فرایند را انجام می دهد، در درجه اول از طریق مته یک سوذاخ روی لوله ایجاد می کند و سپس با تداوم پیشروی برش لوله به سایز مورد درخواست مشتری را به انجام می رساند. این ابزار بهترین عرصه مانور برای ارتقا و بهبود فرایند هات تپ است. صولاً در صورتی که تیم مهندسی توان مانور روی دستگاه را داشته باشد تا حد زیادی می توان به هدف خود در جهت افزایش بهره وری کار هات تپ دست یابد.  در خصوص دستگاه می توان با استفاده از ایجاد اصلاحات و تغییرات در گیربکس، شفت، آداپتور و کاتر بر ضریب سرعت و پیشرفت کار افزود. بارها شده است که به خاطر فشار بالای سیال درون خط و مواردی از این نظیر، ما با استفاده از توان و تجربه ای که کسب کرده ایم، و نیز دانشی که در زمینه انجام عملیات انشعاب گیری گرم داریم، با انجام یک سری تغییرات و اصلاحات در شاکله دستگاه هات تپ، توانسته ایم بر محدودیت های دستگاه هات تپ در قبال تحمل فشار سیال و مواردی از این دست فائق آییم. یا در مواقعی که کار در دمای بسیار بالا انجام می گیرد، مثلا مواقعی که عملیات انشعای گیری به روش گرم روی خطوط لوله بخار با دمای حدود ۴۵۰ درجه سانتیگراد انجام می شود، تعبیه کانال های انتقال سیستم سرمایشی به مجموعه به منظور ممانعت از بورز آسیب دستگاه از جمله راهکارهای ابداعی است که به منظور غلبه کردن بر محدودیت های دستگاه هات تپ صورت می پذیرد. به طور کلی می توان دستگاه انشعاب گرم را به لحاظ فنی و ایمنی تا اندازه ای توانمند کرد که قابلیت هایی فراتر از فاکتورهای برشمرده شده از سوی سازنده دستگاه بیاید. از جمله می توان با توامنمند سازی آن، عملیات های انشعاب گیری در سایزهایی بزرگ تر از سایز استاندارد دستگاه را به انچجام رساند. این مهم در مواقعی لازم می آید که سایز انشعاب عملیات هات تپ بسیار بالا می باشد به طوری که دستگاه مناسب برای اجرای آن وجود ندارد. بدیهی است یک مجری آماتور عملیات انشعاب به روش گرم با در نظر گرفتن محدودیت هایی که دستگاه هات تپ دارد در گزارش امکان سنجی خود از ناممکن بودن انجام چنین عملیات هایی صحبت می کند اما در صورتی که تجربه و دانش کافی پشتوانه یک پیمانکار عملیات انشعاب گرم باشد، استفلاده از راهکارهای ابداعی فوق الذکر به هیچ عنوان دور از دسترس نیست. این روش های نوین و ابداعی حکم راهبردهایی را دارند که در صورت تکرار و نظر لحاظ کردن آن می تواند به ارتقای دستگاه هات تپ کمک کند.

عملیات هات تپ: حین اجرای عملیات هات تپ نیز می توان با استفاده از راهکارهایی به تسهیل فرایند هات تپ یاری رساند. معمولاً دستورالعمل ها در خصوص مراحل اجرایی عملیات انشعاب گیری به روش گرم برخوردی مکانیکی و سخت افزاری دارند، این در حالی است که یک مجری متبحر عملیات hot tap از روی کوچک ترین رویدادهایی که به لحاظ فنی حین اجرای کار هات تپ گیری می شوند می تواند راهکارها و تصمیمات جدید اتخاذ کند. از نظر وی بروز هر گونه رویداد نظیر برآمدن صدایی کوچک از یکی از اتصالات و قطعات می تواند معنایی خاص داشته باشد و در آن لحظه می توان با استفاده از راهکارهایی بهترین پاسخ را از رویداد مذکور گرفت. کم شدن یا زیاد شدن یک باره شدت باردهی توسط اپراتور، لرزیدن نامتعارف کانکتورها، پایین آمدن یا بالا رفتن بیش از اندازه فشار پاور یونیت که منبع تغذیه دستگاه هات تپ است، عدم پیشروی شفت دستگاه، پیشروی بیش از اندازه سریع آن و مواردی از این دست آیتم هایی محسوب می شوند که یک مجری متبحر و حرفه ای عملیات انشعاب گیری گرم نسبت به آن ها بی تفاوت نخواهد بود و می تواند از کوچک ترین آن ها راهکارهایی را ابداع کند که تبدیل به قانون شوند و سایر مجریان عملیات هات تپ نیز از مزایای آن بهره ببرند.

ابتکار در روش ها و روندهای اجرای عملیات انشعاب گرم hot tap یکی از نقاط قوت هر گونه سازمانی می باشد که دارای تیم های فنی و مهندسی و اجرایی خلاق و مبتکر است. با توجه به ماهیت عملیاتی فرایند هات تپ و متغیرهای زیاید که حین اجرای کار با آن ها سر و کار خواهیم داشت همواره می توان راهکارهایی برای بهتر شدن شرایط اتخاذ کرد. در یکی از تجارب سایز انشعاب بسیار بالاتر از سایز بزرگ ترین دستگاه هات تپ در دسترس بود و از این لحاظ امکان انجام عملیات انشعاب گیری گرم حتی با تقویت و توانمند کردن دستگاه هات تپ وجود نداشت. بنابراین ما به صورت دورانی و در راستای ساعتگرد چند عملیات سایز کوچک حول مرکز محل انشعاب را به انجام رسانده و با متصل شدن سوراخ های ایجاد شده از ناحیه hot tap، انشعاب به سایز مورد نظر کارفرما به دست آمد که با تمجید ایشان و تیم بازرسی و مهندسی شان نیز مواجه شد.

اتخاذ راهکارهایی از این دست مستلزم داشتن یک تیم با دانش و تجربه، متخصص در خصوص تمامی ابعاد و زوایای فنی و ایمنی کار انشعاب گرم به روش hot tap، و در عین حال جسور و مبدع در زمینه یافتن راهکارهای جدید و نوین برای رفع مشکلات جاری ای است که حین اجرای کار پیش می آیند.

پروژه هات تپ- فیلم و تصاویر

هات تپ خط لوله یک فرایند چند مرحله ای دارای مراتب متعدد و فرایندهای متنوع است که انجام و اتمام آن مستلزم انجام تمامی این فرایندها روی خطوط لوله و اتصالات آن می باشد. اصولاً خدمات عملیاتی روی خطوط لوله و سایت های نفتی و گازی اغلب دارای فرایندهای متعدد می باشند، به این معنی که چندین عملیات فنی را در هم ادغام کرده اند. یکی از دلایل این امر ماهیت چند بعدی و چند کارکردی این عملیات هاست. برای مثال عملیات هات تپ در واقع یک فرایند بزرگ به منظور برش و انشعاب گیری از لوله حاوی سیال است. حال اگر چنین فرایندی ابداع و تکامل نمی یافت، برای انجام همین فرایند و به منظور دست یافتن به همین هدف، چندین فرایند مجزا می بایست جداگانه و با صرف زمان و هزینه های مجزا و مستقل از هم به انجام برسند. این در حالی است که دستگاه و تکنولوژی هات تپ تمام این فرایندها را در خود ادغام کرده است و به همین دلیل، نفس عملیات انشعاب گرم خود دارای فرایندهای متنوع است.

از میان فرایندهای متعدد مذکور جوشکاری اصلی ترین فرایند در گام های آماده سازی عملیات هات تپ تلقی می شود. در واقع آن چه صحت یک عملیات انشعاب گرم را در درجه اول تعیین می کند، جوشکاری است. چه بسا تمامی فرایندهای آماده سازی دستگاه هات تپ به انجام رسیده اما به دلیل جوشکاری نامناسب فیتینگ، حین انجام عملیات دچار نشتی، بیرون آمدن سیال، کشف سوراخ و شکاف روی خطوط جوش و مواردی از این قسم شویم. از سوی دیگر ممکن است عدم کیفیت خطوط جوش حین انجام عملیات و حتی ظرف مدت زمان های کوتاه پس ار انجام عملیات نیز خود را نشان ندهد و با گذر زمان و به دلیل فرسوده شدن خطوط جوش بی کیفیت، شاهد نشتی و ایراداتی از این قسم باشیم. بنابراین جوشکاری دارای نقش بسیار برحسته در خدمات هات تپ لبوده و مجری عملیات باید نسبت به آن بیشترین حساسیت ممکن را بروز دهد.

این فیلم در واقع خلاصه ای از مراحل انجام عملیات هات تپ به همراه تصاویر مربوط به آن ها را نشان می دهد. فیلم و توضیحات آن مربوط به عملیات هات تپ روی خطوط لوله پارس جنوبی است که با پیمانکاری شرکت IPMI به انجام رسید. البته لازم به ذکر است فیلم فقط مراحل عملیاتی انجام هات تپ را نشان می دهد و به مراحل پیش آماده سازی نظیر ساخت اتصال نمی پردازد. نکته مهم در مورد فیلم این است که به دلیل پیچیدگی کار مذکور و شرایط ویژه ای که داشت، بینندگان بخشی از فرایندهای اقتضایی عملیات هات تپ را نیز مشاهده خواهند کرد. برای مثال عملیات در زاویه ۴۵ درجه نسبت به زمین انجام گرفته است و از این حیث برای تثبیت جایگاه و موقعیت دستگاه هات تپ و ممانعت از اعمال فشار از طرف دستگاه به ولو و لوله، اهرم هایی کار گذاشته شده اند. در صورتی که این اهرم ها وجود نداشته باشند، وزن دستگاه با توجه به زاویه قرارگیری آن، بدون شک باعث پیچیدن ولو روی لوله و کج تابی ولو و لوله خواهد شد. این مشکل می تواند مجموعه را دفرمه و از حالت و ساختار آلیاژی نرمالش خارج کند. این مورد و مواردی از این قبیل جزو فرایندهای رایج در عملیات هات تپ محسوب نمی شوند. عملیات های انشعاب گرم هات تپ اغلب به صورت عمودی یا افقی انجام می گیرند و انجام عملیات هات تپ زاویه دار چندان مرسوم نمی باشد.

آن چه در این فیلم دارای اهمیت می باشد، این نکته است که عملیات هات تپ دارای مراحل جداگانه متعددی است و مجری هات تپ برای این که قادر به تحویل یک پروژه به مناسب ترین شکل ممکن باشد، باید در خصوص تمامی این فرایندها دانش فنی و تجربه کافی را داشته و اندوخته باشد. در غیر این صورت انجام عملیات برای وی مقدرو نیست. به کارگیری از اپراتورهای متبحر و مجرب نیز سویه دیگر جریان است که در صورن فقدان شان بدون شک عملیات شکست خواهد خورد یا با ایرادات عدیده مواجه خواهد شد. در ادامه هر یک از مراحل اجرایی عملیات هات تپ به همراه فرایندهای فنی و اجرایی آن مرحله به شرح زیر ارائه می گردد.

  1. Manufacturing Fitting (Welding, Grinding and Torch Cutting)

عملیات هات تپ به یک فیتینگ جهت ورودی انشعاب جدید نیاز دارد. در واقع عملیات هات تپ به منظور گرفتن یک انشعاب جدید به منظور توسعه خط لوله یا دسترسی به لوله موجود می باشد. در هر صورت به یک فیتینگ نیاز است تا به لوله یا مخزن نصب شود و عملیات هات تپ روی آن انجام گیرد تا از مجرای آن خط لوله توسعه جدید را نصب کرد یا به لوله و سیال جاری در خط موجود دسترسی پیدا کرد. در طراحی و ساخت فیتینگ باید نهایت دقت را به خرج داد. برای عملیات های انشعاب گیری روی خطوط لوله پرفشار اسپلیت تی و فول سدل پیشنهاد می شود. چنان که در فیلم نیز می بینیم، برای این عملیات به جهت حساسیت ها و فشار و سایز بالا از اتصال فول سدل که قوی تر از اسپلیت تی نیز می باشد بهره گرفتیم.

در خصوص خطوط لوله کم فشار و سایز پایین می توان از اتصال های دیگر نظیر ولدولت استفاده کرد. برای مخازن و نیز خطوط لوله دارای قطرهای بسیار بالا نیز اصولاً نمی توان از اسپلیت تی و فول سدل استفاده کرد، چرا که این دو اتصال دور تا دور لوله را پوشش می دهند و قطر خارجی ان را کاملاً می گیرند. بنابراین در خصوص مخازن، تانکرها و لوله های قطر بزرگ استفاده از این نوع از فیتینگ ها قابل توجیه و امکان پذیر نیست.

چنان که اشاره شده است، اصلی ترین فرایندها در ساخت فیتینگ عبارتند از جوشکاری، سنگ زنی و برش گاز و هوا. بهتر است برای افزایش دقت در فرایند برشف از دستگاه بولینگ استفاده شود. سنگ زنی نیز معمولاً به منظور مسطح کردن سطوح و رفع خلل و فرج ها پس از برش انجام می شوند. ممکن است پس از انجام برش لایه برش خورده دچار برجستگی های ضمختی باشد، به طوری که انجام عملیات جوشکاری روی خطوط آن ها امکان پذیر نباشد. در این صورت آسان ترین راه برای رفع مشکل سنگ زنی لایه ها و تسطیح شان است.

جوشکاری نیز اصلی ترین فرایند در ساخت فیتینگ محسوب می شود. قطعات و اجزای فیتینگ ها از روش جوشکاری به هم متصل می شوند. بسته به شرایط کار و طراحی های انجام شده، و در چارچوب دستورالعمل ها، پاس های جوش از روش های قوس الکتریکی و آرگون به انجام می رسند و در نهایت برای اطمینان حاصل کردن از صحت عملکرد، تست جوش روی خطوط اتصال قطعات فیتینگ انجام می شود.

  1. Installing the fitting on pipe or vessel (Balancing and Welding)

در مرحله نصب فیتینگ روی لوله یا مخزن دو متغیر نقش کلیدی دارند؛ یکی بالانس کردن و نصب فیتینگ در مکان دقیق مورد نظر، و دیگری کیفیت بالا در جوشکاری اتصال روی لوله یا مخزن. بنابراین ابتدا فیتینگ به دقت در محل قرار داده شده تراز و نصب می گردد و سپس جوشکاری جهت نصب آن روی لوله یا مخزن انجام می شود. در این مرحله نیز جوشکاری به لحاظ میزان اهمیت حرف اول را می زند چرا که مقاومت فیتینگ در مقابل سیال درون لوله بستگی به کیفیت جوشکاری آن روی لوله دارد.

  1. Testing the fitting (NDT test include of: PT, UR, Radiography…)

پس از نصب برای کسب اطمینان از کیفیت جوشکاری فیتینگ روی لوله یا مخزن، روی خطوط جوش تست جوش انجام می شود تا هر گونه برآمدگی، برجستگی، فرورفتگی، خوردگی، چاله جوش و ایراداتی از این نظر شناسایی شود. همچنین تست مذکور فیله جوش ایجاد شده را نیز مورد پایش قرار می دهد. انواع تست های جوش وجود دارند که برای کاربردهای متنوع مورد استفاده قرار می گیرند. تست مایع ناقذ، تست پرتونگاری، اولتراسونیک و … از جمله تست های جوش می باشند که در تست جوشکاری فیتینگ روی لوله یا مخزن نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

البته باید اشاره کرد مجری این مرحله کارفرما می باشد. پیمانکار مجاز است جهت سنجش کیفیت کار خود تست های مورد نظر خویش را روی خطوط جوش انجام دهد اما این تست ها ضامن کیفیت جوش نخواهند بود. تنها آزمون و تأییدیه کارفرما می تواند جواز مجری عملیات برای انجام مراحل بعدی عملیات هات تپ باشد.

  1. Installing Valve on fitting (Screwing)

سپس یک ولو متناسب با ویژگی های خط لوله و انشعاب انتخاب شده و پس از انجام تست های لازم روی اتصال نصب و پیچ و مهره می شود. ولوها نیز به فراخور ماهیت پروژه متنوع هستند و برای سیالات مختلف حاوی فشارهای متنوع می توان از ولوهای توپی، پروانه ای، دروازه ای و… استفاده کرد. به منظور آب بندی محل اتصال ولو به فیتینگ از یک گسکت متناسب با اتصال استفاده می شود. گسکت بین ولو و اتصال قرار گرفته و پس از پیچ و مهره شدن ولو، کاملاً محل اتصال را آب بندی و از بروز نشتی ممانعت می کند.

  1. Installing Hot Tap machine on valve (Screwing)

دستگاه هات تپ که پیش از این آماده و متناسب با عملیات هات تپ پیش رو مجهز شده است روی ولو پیچ و مهره می شود و مجموعه برای انجام عملیات انشعاب گرم هات تپ آماده می گردد. اکنون می توان اتصالات موتور محرک را روی دستگاه هات تپ متصل کرده و دستگاه را برای روشن کردن آماده ساخت. دستگاه باید در برابر فشار سیال کاملاً آب بند، و تجهیزات برش آن یعنی کاتر و الماسه های برش حتما متناسب با جنس لوله و سایر مشخصات فنی خط انتخاب و نصب شده باشند. در صورت بروز اشتباده در این مرحله مشکلاتی حین انجام هات تپ بروز خواهند یافت که رفع و جبران شان دشواری های خاص خود را دارد. لازم به ذکر است برای موتور محرک در اغلب اوقات از پاورپک های هیدرولیکی استفاده می شود که توسط تیوب ها و کانکشن ها به دستگاه هات تپ متصل می شوند.

  1. Performing Hot Tap operation (Cutting with Hot Tap machine)

در نهایت عملیات سوراخکاری و برش گرم لوله انجام می شود. در این مرحله شفت به آرامی پیشروی کرده و برش لوله یا مخزن توسط کاتر انجام می گیرد. سرانجام و پس از اتمام برش، شفت به جای پیشین خود باز می گردد و عملیات هات تپ به اتمام می رسد.

پس از اتمام سوراخکاری سرویس به اتمام رسیده است و انسعاب ایجاد شده روی لوله یا مخزن برای انجام فرایندهای اصلاحی یا تعمیری آماده شده اند.