تعمیر نشتی خطوط لوله

خدمات شرکت پیشگام صنعت ابزار به هات تپ گیری از خطوط لوله محدود نمی شود و رفع نشتی و آسیبب های خطوط لوله از جمله دیگر سرویس های عملیاتی است که توسط این شرکت به مشتریان گرامی ارائه می شود. این فرایند به انحاء مختلف قابل انجام است و انواع روش ها برای رفع عیوب ناشی از نشتی و برون ریز محصول وجود دارد که بسته به شرایط کاری کارفرما، تجهیزات موجود و پیمانکار اجرایی کار شرایط آن متفاوت خواهد بود.

اصولا زمانی نشتی در خط لوله رخ می دهد که لوله بنا به یکی از دلایل زیر دچار آسیب شود:

مهندسی هات تپ
هات تپ
  • فرسودگی و پوسیدگی لوله در گذر زمان که به مرور باعث خوردگی لوله و از دست رفتن کارکردهای آن می شود.
  • بروز آسیب در نتیجه اصابت جسمی تیز یا سنگی به لوله که به بخشی از لوله آسیب وارد کرده و از ناحیه صدمه دیده سیال نشتی می کند.
  • فشار بالای سیال درون لوله می تواند ضریب مقاومت لوله را به مرور کاهش دهد تا جایی که دیگر ظرفیت و توان تحمل فشار مذکور را نداشته باشد. در این شرایط نیز لوله دچار سوراخ شدگی می شود. چه بسا این امر باعث ترکیدن لوله و آسیب های جدی تر شود.
  • اصابت خودرو و وسایل نقلیه به لوله می تواند بخشی از لوله را سوراخ کرده و بروز نشتی در آن ناحیه داشته باشیم.

بدیهی است که نشتی در درجه اول باعث هدر رفتن سیال از درون لوله خواهد شد و این امر متضمن تقبل خسارت بالا از جانب مجتمع صنعتی است. در این شرایط روزانه و به صورت مستمر بخشی از منابع یا فراورده های یک مجتمع صنعتی مدام در حال برون ریختن و هدر رفتن می باشد. ای امر آسیب های مالی و اقتصادی مشهود بر مجموعه وارد خواهد کرد. از سوی دیگر سیال ممکن است حاوی مواد شیمیایی ای باشد که برای سلامت محیط و انسان مضر هستند. حتی الامکان باید با درگیر شدن انسان و محیط با چنین موادی اجتناب کرد. ممکن است این مواد به طبیعت و محیط زیست آسیب بزنند و به این ترتیب منشأ آسیب ها و خطرات اقلیمی در منطقه شوند. چه بسا ساکنان مناطق مسکونی مجاور با مجتمع نیز از این امر متضرر شوند و خطرات ناشی ار متصاعد شدن این مواد بر زندگی روزمره و بهداشت و سلامت ایشان تأثیر منفی بگذارد. خصوصاً زمانی که این مواد سیمیایی قابل احتراق باشند شرایط به مراتب دشوارتر و خطرناک تر خواهد بود. در چنین شرایطی برون ریز مستمر سیال فضای احتراق آوری را ایجاد خواهد کرد که به محض درگیر شدن با هر گونه عامل حرارتی قابل اشتعال می تواند خطراتی نظیر انفجار و آتش سوزی را با خود به همراه داشته باشد. در چنین شرایطی انجام عملیات رفع نشتی جزو الزامات اضطراری بوده و باید سریعاً در دستور کار مجتمع قرار گیرد.

علاوه بر این موارد، افت فشار سیال درون لوله از دیگر آسیب هایی است که از ناحیه نشتی لوله می تواند بروز دهد و بار دیگر مجموعه را دچار خسارت و عدم بهره وری کند. افت فشار می تواند بر عملکرد تجهیزات نصب شده در محل های مختلف خط نیز تأثیر منفی داشته باشد. برخی از این تجهیزات برای عملکرد صحیح نیازمند حداقلی از جریان سیال می باشند و در صورت بروز مشکل نشتی ممکن است دچار آسیب شوند.

اما در خصوص روش های رفع نشتی، چنان که گفته شد راهکارهای متعدی برای اینجام این کار وجود دارد که بسته به شرایط کار و کارفرما متفاوت خواهد بود. در صورتی که کارفرما در صدد است به صورت موقتی رفع مشکل نماید می تواند از طریق کمربندهای مسدود کننده که همچون حلقه به دور لوله بسته می شوند مشکل را رفع نماید. این حلقه ها البته دارای اورینگ هایی می باشند که می تواند برای شان کارکرد دائم داشته باشد، و بنابراین چه بسا که بتوانند سال ها جلوی نشتی لوله را بگیرند. روش دیگر رفع نشتی لوله عبارت خواهد بود از فرایند انجماد سازی لوله. یعنی لوله با استفاده از دستگاه های ویژه منجمد می شود. در واقع آن بخش از لوله که دچار نشتی شده است به صورت موقت منجمد شده و به این ترتیب جداره داخلی لوله از ناحیه بخش سوراخ شده کاملاً از جریان سیال مسدود می شود. به این ترتیب ظرف مدت زمانی که آن بخش از لوله منجمد است می توان فرایندهای اصلاحی برای رفع نشتی را به انجام رساند. از روش های دیگر که بسیار سنتی می باشد عبارت است از تخلیه خط و تعمیر نشتی در همان محل نصب. این فرایند با توجه به این که فرایند تخلیه لوله مدت زمان طولانی نیاز داشته و برای مدتی قابل توجه فعالیت خط را متوقف می کند چندان به صرفه نیست گرچه ساده ترین راه به لحاظ فنی محسوب می شود.

اما استفاده از روش هات تپ برای رفع نشتی از دیگر راهکارها محسوب می شود. در این فرایند از طریق دو عملیات هات تپ و ایجاد یک خط فرعی موقت، آن بخش از لوله که دچار نشتی است از خط خارج شده و بریده می شود، و سپس به منظور انجام تعمیرات لازم از محل خارج می شود. سپس بخش آسیب دیده لوله یا با یک قطعه لوله جدید تعویض می شود یا عملیات تعمیرات روی آن انجام می گیرد و روی محل سابق نصب می شود.

دستورالعمل هات تپ
هات تپ

استفاده از هر یک از روش های فوق بستگی به میزان توانمندی مجری کار، نیاز کارفرما و شرایط و  مشخصات فنی کار دارد. شرکت پیشگام صنعت ابزار با استفاده از تجهیزات و دانش فنی خود آماده ارائه خدمات رفع نشتی در محل را دارد. از آن جا که مطمئن ترین و در اغلب موارد بهترین راهکار برای رفع نشتی به صورت دائم استفاده از روش آخر یعنی هات تپ زنی خط لوله در دو نقطه و انسداد موقت خط می باشد این روش بیش از سایر روش ها توصییه می شود و ما نیز در این زمینه تخصص ویژه داریم اما جمع بندی و تصمیم گیری نهایی چنان که اشاره شد بستگی به تجهیزات و تأسیسات و امکانات موجود، و البته نظر کارفرما دارد.

هات تپ و برنامه ریزی

هات تپ یک فرایند خطی زمان بر بوده و بسته به میزان پیچیدگی هایش زمان انجام عملیات نیز بیشتر خواهد شد. مجریان عملیات انشعاب گرم هات تپ باید نسبت به زمان بندی انجام عملیات هات تپ حساسیت داشته باشند تا دچار دوباره کاری ها و صرف هزینه و زمان بیش از حد استاندارد برای انجام کار نباشند. اصولا انجام فرایندهایی نظیر زمان سنجی و برنامه ریزی عملیات به صورت دقیق برای هات تپ امکان پذیر نیست اما با این وجود می توان مختصاتی کلی از کار و کلیه مراحل و مراتب آن ارائه داد. به این جهت نیازهای عملیات به جهت سلسله مراتب و ترتیب انجام کار گرم، تأسیسات مورد نیاز، نیروی انسانی مورد نیاز در هر مرحله و تخصص و مهارت آن، و نیز هماهنگی های نرم افزاری برای پیشبرد دقیق تر و بهینه تر کار ارائه داد. از این رو شرکت هایی که کار اجرای عملیات هات تپ را انجام می دهند باید نسبت به برنامه ریزی پروژه انشعاب گیری گرم دقت و وسواس کافی را به خرج دهند در غیر این صورت در طول فرایند دچار کارهای اضافی خواهند شد. چه بسا از جا افتادن یکی از مراحل ولو جزئی کار باعث ایجاد وقفه ای مشهود در عملیات انشعاب گیری گرم هات تپ شود، یا فراموشی در تهیه تأسیسات و ماشین آلات و چه بسا ابزارآلات بسیار ساده باعث بروز وقفه در روند انجام کار شود. این امر خصوصاً در شرایطی که کار در مرحله پایانی خود بوده و مجری هات تپ در حال اجرای عملیات برش گرم hot tap می شود بیشتر بروز می یابد. در زمان اجرای عملیات تیم های ایمنی و بهداشت، آتش نشانی و کمک های اضطراری در محل انجام عملیات حاضر می باشند. کلیه تأسیسات سنگین مورد نیاز برای انجام عملیات آماده شده اند و در حال کار می باشند. ممکن است مجتمع صنعتی کارفرما بخشی از فعالیت های خود را به منظور انجام عملیات هات تپ اصلاح کرده باشد. بنابراین هر گونه وقفه در انجام عملیات هات تپ فرایندهای جاری مجتمع صنعتی را دچار خدشه می کند.

hot tap
اجام عملیات هات تپ

بنابراین تهیه و تأمین کلیه تجهیزات و تأسیسات جزو ضرورت های عملیات انشعاب گیری گرم می باشد که لازمه آن نیز برنامه ریزی می باشد. واحد برنامه ریزی اجرای هات تپ در درجه اول می بایست کلیه مراحل و پیش نیازهای هر فرایند را تشخیص و بررسی کند. سپس آن ها ر لیستی آورده شده و به عنوان راهنمای مراحل بعد مورد توجه قرار می گیرند. مراحل انجام انشعاب گیری گرم به طوری کلی به شرح زیر می باشند:

  • ابتدا فرایند ساخت اتصال مورد نیاز برای اجرای عملیات مورد آنالیز قرار می گیرد. انتخاب نوع اتصال، تهیه مواد و متریال های آن شامل لوله به سایز لوله اصلی و لوله انشعابی، الکترودهای مناسب، دستگاه جوش قوس الکتریکی، جوش آرگون، تأسیسات مورد نیاز نظیر برق و… جزو لوازم ضروری عملیات می باشند. سپس فرایند ساخت اتصال شامل برش لوله، سنگ زنی قطعات بریده شده لوله و جوشکاری آن ها به یکدیگر مراحل ساخت اتصال هات تپ می باشند. واحد برنامه ریزی هات تپ باید نسبت به تهیه و تأمین تجهیزات و زمان و نیروی انسانی هر یک از این مراحل پیش بینی های لازم را انجام داده باشد.
  • سپس فرایند شامل نصب اتصال روی لوله یا مخزن می باشد که پیش از اجرای عملیات انشعاب گیری گرم یا هات تپ صورت می گیرد. ابتدا به ساکن می بایست تست های فشار و جوش لازمه روی اتصلات انجام شود تا برای عملیات انشعاب داغ و مختصات فنی خط لوله یا مخزن مناسب باشد. در صورتی که اتصال جوشی باشد باید دستگاه جوش و الکترود مناسب با فرایند تهیه شود. اما اگر اتصال مکانیکی باشد می بایست ابزار لازم برای پیچ و مهره اتصال مکانیکی مذکور فراهم شود. زمان انجام فرایند جوشکاری نیز بسته به سایز لوله اصلی متغیر می باشد، هر چه سایز لوله بالاتر باشد زمان بیشتری صرف کار می شود. انتخاب بهترین و ماهرترین جوشکارها برای جوشکاری اتصالات روی لوله یا مخزن جزو الزامات انجام عملیات می باشد، چرا که جوشکاری روی خطی انجام می شود که سیال در آن جریان دارد و حاوی مواد قابل احتراق است. از این رو حین جوشکاری باید احتیاطات ویژه را در نظر داشت تا در اثر سوراخ شدن لوله یا مخزن عملیات دچار سانحه نشود.
  • نصب ولو مرحله بعدی انجام عملیات است. ولو تست شده روی اتصال قرار می گیرد و روی آن پیچ و مهره می شود. ولو متناسب با سایز انشعاب و فشار کاری خط انتخاب می شود و پیش از نصب تست فشار روی آن انجام یم شود تا دچار نشتی و مواردی از این قبیل نباشد.
  • در مرحله نهایی دستگاه هات تپ روی ولو نصب می شود و عملیات انشعاب گیری گرم هات تپ به انجام می رسد. این مرحله می بایست بر عهده اپراتورهای ماهر عملیات انشعاب گرم باشد. یک عملیات هات تپ خط لوله یا مخزن شامل راه اندازی و نصب منبع تغذیه یا پاور یونیت، و انجام عملیات باردهی به دستگاه هات تپ است. راه اندازی پاور یونیت و نصب آن به دستگاه هات تپ خود نیازمند زمان مشخصی است که معمولاً توسط اپراتوری انجام می گیرد که در زمینه برق و اتصالات دارای تبحر نسبی می باشد. سپس عملیات باردهی دستگاه هات تپ شروع می شود که بسته به آیتم هایی نظیر جنس لوله، ضخامت لوله، سایز انشعاب و ویژگی های دستگاه هات تپ زمان انجام آن متفاوت است.
سدل نیپل
جوشکاری در هات تپ

واحد برنامه ریزی عملیات هات تپ باید نسبت به تمامی مراحل فوق و ابعاد و اجزاء ان دقت کافی را به خرج دهد. باید تمامی قوا و تجهیزات لازم برای انجام هر یک از فرایندهای فوق به صورت کامل تهیه و تدارک دیده شوند و در اختیار واحدهای فنی و مهندسی و اجرایی قرار کیرند و فازهای اجرایی بر حسب آن ها انجام شوند. روند اجرایی کار می بایست توسط یک بازرس مورد ارزیابی و پایش قرار گیرد.

مراحل و مراتب و تأسیسات و تجهیزات هر یک از این فرایندها باید در یک لیست خلاصه شده باشند تا توسط بازرس چک شوند. چک لیست عملیات هات تپ شامل تمام مراحل پیش عملیاتی و عملیاتی انجام فرایند انشعاب گرم می باشد که حکم خرجی فاز برنامه ریزی را دارد و همچون یک نقشه راه، دستور کار اجرایی را پوشش می دهد.

اجرای هات تپ ۴ اینچ

هات تپ
عملیات هات تپ

هات تپ از فرایندهای رایج در واحدهای صنعتی ای است که در خطوط لوله  و مخازن  کاربرد گسترده ای دارد. شرکت های نفتی و گازی اغلب از این عملیات برای انشعاب گیری از خطوط لوله خود استفاده می کنند. مجریان عملیات هات تپ نیز بر حسب تجارب و نوع کار خود ارائه دهنده خدمات انشعاب گیری گرم برای مشتریان می باشند. اما این که عملیات هات تپ توسط مجری عملیات انجام پذیر باشد یا نه، بستگی به دو مؤلفه کلیدی دارد؛ اول آن که آیا به طور کلی امکان انجام هات تپ روی خط لوله یا مخزن وجود دارد یا نه، و دوم آن که آیا پیمانکار به خصوص توانایی انجام این کار را دارد یا ندارد. در مورد اول آن چه ممکن بودن عملیات هات تپ را مشخص می کند استانداردها و الزامات بین المللی، و تجارب اجرا کننده هات تپ است. باید در درجه اول دید با توجه به ویژگی های فنی خط یا مخزن عملیات انشعاب داغ روی آن امکان پذیر هست یا نه. ممکن است شرایط به گونه ای باشد که استانداردها از انجام عملیات ممانعت کنند. برای مثال زمانی که فشار سیال بسیار بالاست، خط خالی از سیال است، خط دارای مواد متراکم قابل احتراق است، لوله دارای ویژگی هایی است که هات تپ گیری و برش گرم روی آن مقدور نیست و مواردی از این دست، بدیهی است که عملیات هات تپ روی لوله یا مخزن مذکور ناممکن خواهد بود، مگر آن که اجرا کننده انشعاب گرم هات تپ دارای چنان تبحر و دانشی باشد که با ابداع روش های نوین بتواند راهکاری برای رفع موانع انجام عملیات انشعاب داغ بیابد. البته در این صورت نیز باید تست ها و آزمون ها به صورت مطمئن پیش از انجام عملیات اصلی صورت گیرند و تنها در صورت اخذ پاسخ مثبت از تست ها می توان به انجام عملیات فکر کرد. علاوه بر این کسب رضایت از مشتری و کارفرما جهت انجام عملیات هات تپ ضروری می باشد. از این حیث که حساسیت این نحو پروژه های انشعاب گیری گرم بالا می باشد حتما می بایست تضمین و رضایت مشتری پیش از انجام عملیات اخذ شده باشد. ارائه پرمیت وظیفه کارفرماست  اما اجرا کننده پروژه هات تپ نیز باید تمامی ابعاد و مختصات ایمنی و خطرات پیش رو را گوشزد کند تا بهترین تصمیم در خصوص انجام یا عدم انجام آن اتخاذ شود.

اما این تنها پیش شرط اجرایی عملیات انشعاب گیری به روش گرم نخواهد بود، بلکه مجری عملیات هات تپ نیز خود می بایست صلاحی و توانمندی انجام کار را داشته باشد. ممکن است مجری هات تپ نیز خود نیروی توانمند و دارای صلاحیتی باشد اما تخصص خود را در زمینه هایی خاص محدود کرده باشد. شرکت هایی که هات تپ جزو فرایندهای اصلی شان نبوده و حکم یک فرایند کمکی و فرعی را برای شان دارد معمولاً از این نوع هستند. برای مثال یک شرکت خططو انتقال لوله نفت تمام توان و دانش عملیاتی خود در زمینه هات تپ را به انجام کار گرم روی خطوط لوله حاوی سیال نفت متمرکز خواهد کرد و توان اجرای هات تپ روی خطوط لو له گاز و … را نخواهد داشت. یا در مثالی دیگر یک شرکت فعال در زمینه هات تپ ممکن است فعالیت خود را صرفاً روی عملیات های هات تپ با سایزهای انشعاب بزرگ متمرکز کند. در این صورت سپردن کار گرم سایز کوچک به این واحد منطقی به نظر نمی رسد. حتی ممکن است خود این شرکت به دلیل فقدان امکانات و تجهیزات لازم برای هات تپ گیری در سایزهای کوچک راغب به انجام این قسم عملیات ها نباشد.

شرکت پیشگام صنعت ابزار به عنوان یکی از مجریان تخصصی عملیات انشعاب گرم هات تپ در زمینه اجرای انشعاب گیری گرم در سایزها و شرایط مختلف هیچ گونه محدودیتی ندارد. این شرکت دارای انواع تجهیزات و ماشین آلات برای انجام عملیات هات تپ در سایزهای مختلف و روی انواع سیالات می باشد. تجارب ما در زمینه انجام عملیات ها از سایز ۲ اینچ تا ۷۲ اینچ نیز مؤید این نکته است. بدیهی است هر جه ابعاد و سایز انشعابی بالاتر باشد انشعاب گیری گرم روی آن نیز دشوارتر خواهد بود. عملیات های انشعاب داغ روی لوله های با سایز کوچک هم اتصالات ساده تری را می طلبند و هم زمان و نیرو و توان کوچک تری را صرف خود می کنند. از جمله پروژ ه های سایز کوچک شرکت پیشگام صنعت ابزار طی سالیان اخیر انشعاب های گرم خطوط لوله گاز استان تهران است که طی سال های اخیر زمان زیادی از پروژه های این شرکت را از آن خود کرده است.

سدل نیپل
جوشکاری در هات تپ

اغلب پروژه های این شرکت در ابعاد کوچک ۲ و ۴ اینچی و در راستای افقی می باشند. گرچه سیال گاز حساسیت های خاص خود را در زمینه انجام انشعاب گیری می طلبد و درون شهری بودن عملیات های مذکور بر میزان حساسیت و دشواری کار می افزاید اما با توجه به ابعاد پایین عملیات، شرکت پیشگام صنعت ابزار در مقایسه با پروژه های مشابه، در این خصوص دشواری های کمتری خواهد داشت.

یکی از پروژه های انشعاب گیری داغ شرکت گاز، هات تپ ۴ اینچی روی خط لوله ۲۰ اینچی بوده که در راستای افقی انجام شد. این عملیات در باقرشهر و در ایستگاه شماره یک از خط اصلی واحد CGS به انجام رسید و با موفقیت به اتمام رسید. مجریان هات تپ در پروژه مذکور از اتصال سدل نیپل استفاده کرده و سپس یک بال ولو تست شده را روی اتصال مذکور نصب کردند.

عملیات در بیست و یکم فروردین ماه سال ۱۳۹۶ و در اسرع وقت در محل ذکر شده انجام شد و در نهایت با اخذ تأییدیه از بازرسین کارفرما به اتمام رسید. عملیات های هات تپ ۴ اینچ توسط دستگاه های کوچک هات تپ انجام می شود و منبع تغذیه شان نیز پاوریونیت های هیدرولیکی می باشند.

استاندارد هات تپ

هات تپ روی خط لوله و مخازن نفتی و گازی محدودیت ها و الزاماتی دارد. هرگز نباید این گونه تصور شود که بر حسب مزیت هایی که هات تپ گیری در صنایع دارد اجازه داریم هر گونه انشعاب گیری را از طریق آن انجام دهیم، بلکه این کار فقط در صورت لحاظ کردن و در نظر گرفتن استانداردها و قوانینی انجام شدنی خواهد بود که توسط مؤسسات صاحب نظر بین المللی تدوین شده باشد. خوشبختانه امروز به جهت آشنایی مهندسین صنایع نفت و گاز با استانداردها و قوانین مطروحه، کارفرمایان اجازه انجام هر گونه عملیات فنی روی خطوط لوله را نمی دهند و اجرای آن را مشروط به طرح های توجیه فنی می کنند، اما این بدان معنا نیست که انجام دهنده عملیات هات تپ که جکم پیمانکار را دارد به اطلاعات مورد نیاز مهندسین مذکور اکتفا کند. در درجه اول این وظیفه مجریان هات تپ است که با تطبیق دادن شرایط کاری برای هات تپ با استانداردها و الزامات مذکور تمامی جوانب کار را مورد سنحش قرار داده و فقط در صورتی عملیات را به انجام برسانند که امکانات فنی و ایمنی و پاسخگوی محدودیت های عملیات انشعاب گرم باشد.

هات تپ و انشعاب گیری
نصب دستگاه هات تپ

یکی از این مؤسسات که استانداردها و الزامات آن مورد تأیید و اعتبار جهانی می باشد و کلیه واحدهای نفتی و گازی در مقیاس جهانی به مستندات آن رجوع می کنند موسسه نفت آمریکا (American Petroleum Institution)  است که استانداردهای خود را با پیشوند API عرضه می کند. این مؤسسه با توجه مجموعه ای از محاسبات دقیق مهندسی را در کنار تجارب عملی قرار داده و بر حسب این پشتوانه استانداردهایی را برای فرایندهای ویژه مربوط به صنایع نفت تدوین می کند. یکی از استانداردهایی که این مؤسسه تدوین و منتشر کرده است استاندارد اجرای مطمئن عملیات انشعاب گیری از طریق داغ در صنایع نفت و پتروشیمی می باشد که به API 2201  معروف است (Safe Hot Tapping Practices in the Petroleum & Petrochemical Industries).

گذشته از استانداردها و دستورالعمل هایی که هر یک از پیمانکاران و اجرا کنندگان متبحر عملیات انشعاب گرمهات تپ تدوین می کنند . عمدتاً مصرف داخلی و درون سازمانی دارد، این استاندارد را می توان معتبرترین و قابل استنادترین استاندارد در زمینه الزامات، بایدها و نبایدهای عملیات انشعاب گرم هات تپ دانست. در این استاندارد تا جای مکن به ابعاد فنی و ایمنی کار گرم هات تپ پرداخته شده است.

در این استاندارد پس از ارائه تعاریف مفاهیم بحث امکان سنجی عملیات hot tap مطرح می شود، و این که عملیات هات تپ در چه زمانی مقرون به صرفه و از جنبه فنی قابل توجیه خواهد بود. در این بخش ضمن برشماری محدودیت هایی که می توانند مخل انجام صحیح عملیات انشعاب گرم هات تپ شوند شرایطی را گوشزد می کند که در چارچوب شان مجاز به انجام عملیات هات تپ نیستیم. عواملی که به عنوان معیارهای امکان یا عدم امکان پذیری اجرای عملیات انشعاب گیری به روش گرم برشمرده می شوند عبارت اند از شرایط فنی خط لوله شامل فشار سیال، دمای آن، نوع آن، جنس لوله و مواردی از این دست. همچنین قابلیت دستگاه هات تپ و این که توان تحمل فشار عملیات را دارد یا نه نیز فاکتور تعیین کننده ای محسوب می شود. اما مهم تر از این موارد جوشکاری و الزامات آن روی لوله می باشد. در این استاندارد در خصوص جوشکاری روی خط لوله اهمیتی چه بسا بیش از خود عملیات انشعاب گرم هات تپ داده شده است و از همین رو در نظر گرفتن شرایط لوله و جوش با توجه به سیال درون لوله از مواردی است که به صورت مفصل در استاندارد API 2201 بدان پرداخته شده است. نکته حائز اهمیت در خصوص بخش جوش، تأکید بالایی است که بر جوشکاران ماهر و کارآزموده در زمینه جوش خطوط لوله گزارده شده است. جوشکاران باید دارای گواهی های معتبر بین المللی بوده و پیش از انجام کار تست های لازم را داده باشند.

البته این تنها استاندارد و معیار برای اجرای عملیات هات تپ محسوب نمی شود. هات تپ ماهیت چندگانه دارد و فیلدهای مهتلف صنعتی را تحت پوشش خود قرار می دهد. مجری عملیات هات تپ باید افزون بر استاندارد API 2201، با استانداردهای جوشکاری آشنایی کامل داشته باشد. جوشکاری نقش بسیار تعیین کننده ای در انجام یک عملیات هات تپ به بهترین شکل ممکن ایفا می کند، و از همین رو، به جاست که به استانداردهای جوشکاری روی خطوط لوله، خصوصا جوشکاری روی خطوط لوله زنده بیشتر اهمیت داده شود. خطوط لوله گاز، آب، نفت، بنزین و بخار هر یک الزامات و محدودیت های خاص خود را در ضمن جوشکاری می طلبند. مجری هات تپ باید تفاوت های ماهوی این خطوط لوه را بداند، نسبت به فرایندهای انشعاب گیری، و الزامات آن، جوشکاری روی خطوط لوله حاوی سیال و نصب تجهیزات آشنایی داشته باشد و به روش های انجام تست های فشار نظیر تست فشار هیدرواستاتیک تسلط کامل داشته باشد.

استاندارد API 1104 اصلی ترین مرجع مهندسی برای جوشکاری خطوط لوله به شمار می رود. علاوه بر آن از استاندارد مرجع ASME IX نیز برای رارزیابی روش انجام جوشکاری روی خططو لوله بهره گرفته می شود. این دو استاندارد ضمن بازرسی جوش، تمامی آسیب ها و ایراداتی که می توانند قطعه متصل شده و جوشکاری شده روی خط لوله به بار بیاورند را شناسایی می کند. بنابراین مجری عملیات هات تپ می تواند با رجوع به استانداردهای API 1104 و ASME IX محدودیت ها و الزاماتی که برای انجام جوشکاری روی خط لوله مورد توجه می باشند را رعایت کند و بر حسب آنها دستورالعمل جوشکاری روی خط لوله را تدوین کند. بدیهی است که خطوط لوله گاز یکی از حساس ترین نوع از خط لوله ها به شمار می روند؛ سیالیت بالا و همچنین نامشهود بودن نشتی گاز از عوامل خطرزا در جوشکاری وانجام عملیات هات تپ روی خطوط لوله گاز است. این سیال بر حلاف نفت و آب و سایر مایعات، قابل رویت نیست و از این رو حین نشتی ممکن است متوجه بروز آن نشویم. از طرفی با توجه به احتراق آمیز بودن سیال گاز، احتمال بروز آتش سوزی و انفجار در نتیجه بی توجهی به الزامات جوشکاری وجود خواهد داشت.

استاندارد API 1104 (Stenadard for Welding Pipe and Related Facilities) تمامی شاخص هایی که یک جوشکاری را به حوشی مطمئن و قابل اتکا تبدیل می کند را تدوین کرده است؛ خصوصیات دستورالعمل جوشکاری، ویژگی های یک جوشکار واجد صلاحیت، طرح و آماده سازی یک اتصال با کیفیت جهت جوشکاری، عملیات های بازرسی جوش و مواردی از این قبیل در آن گنجانده شده اند.

چنان که اشاره شد طرح و آماده سازی یک اتصال به منظور جوشکاری یکی از الزامات استاندارد API 1104 محسوب می شود. در عملیات هات تپ انتخاب یک اتصال مناسب با شرایط کاری، طراحی و ساخت دقیق و نهایتاً نصب آن به بهترین شکل ممکن دارای درجه اهمیت بسیار بالاست و مجری عملیات باید نسبت به تمامی حلل و فرج این امر آگاهی داشته باشد. اتصال خط لوله می تواند از انواع سه راهی تمام محیطی یا اسپلیت تی، سدل نیپل، ولدولت یا تی سرویس باشد. اتصالات تی سرویس برای انشعاب گیری ۲ اینچی مناسب اند، اما در خصوص سایر اتصالات باید مطالعات لازم انجام شود تا بهترین اتصال برای انجام عملیات برگزیده و ساخته شود. بدون شک در طراحی اتصال رجوع به استانداردهایی نظیر API 1104 اجتناب ناپذیر است، چرا که بخش اعظم فرایند ساخت و نصب آن ها روی لوله از طریق جوشکاری انجام می شود.

در خصوص انتخاب نوع اتصال، مجری عملیات هات تپ علاوه بر تسلط بر الزامات جوشکاری، باید با فرایندهای پایپینگ نیز آشنایی داشته باشد. محری عملیات هات تپ باید ضمن شناسایی خطوط لوله و استانداردهای حاکم بر آن بتواند بهترین اتصال متناسب با خط لوله ای که عملیات روی آن انجام می شود را برگزیده و فرایند طراحی و ساخت را بر مبنای آن انجام دهد. در این راستا آشنایی و رجوع به استاندارد ASME B31 از الزامات ساخت اتصال به شمار می رود. سری استانداردها ASME B31 معرف شاخص های فشار در پایپتگ می باشد. در این میان استاندارد ASME B31.3 تحت عنوان Process Piping بیشتر شامل حخال مجری عملیات هات تپ می باشد. استاندارد ASME B31.3 عبارت از الزامات و راهنمایی های لازم جهت طراحی، ساخت، متریال و روش های بازرسی و تست لوله های تحت فشار سیال است. تیم مهندسی هات تپ باید ضمن رجوع به استاندارد مذکور، و ضمن محاسبه میزان فشاری که قرار است بر اتصال وارد شود، تصمیمات لازم در خصوص نوع متریال مورد نیاز برای ساخت اتصال، ضخامت آن، طول آن و مواردی از این قبیل را محاسبه کند و فرایند ساحت را به این ترتیب تحت کنترل استانداردهای ساخت قرار دهد.

همچنین و به طور ویژه در خصوص خطوط لوله حاوی سیال گاز مرجعی مشخص تجت عنوام ASME B31.8  تدوین شده است که در انجام عملیات هات تپ خطوط لوله گاز بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. استاندارد ASME B31.8 یا استاندارد سیستم پایپینگ انتقال و توزیع گاز، الزامات مورد نیاز برای ارائه هر گونه سرویس خطوط لوله گاز را مورد بحث قرار می دهد و به این تریتب می تواند راهنمایی موثر برای مجریان عملیات هات تپ باشد که آن ها نیز به نوبه خود ارائه دهنده سرویس خطوط لوله محسوب می شوند.

در نهایت نیز استانداردهای ASME B16  شامل استانداردهای ساخت اتصالات می توانند به صورت فیر مستقیم برای ساخت اتصال مورد نیاز جهت هات تپ مورد استفاده قرار گیرند. پنان که می دانیم خر کدام از اتصالات خطوط لوله باید دارای یک فلنج باشند. فلنج ها روی اتصال نصب می شوند تا ولو روی آن متصل شده و در نهایت دستگاه هات تپ روی ولو بسته شود. انتخاب فلنج برای اتصال در درجه اول وابسته به سایز انشعابی است که می خواهیم از خط لوله بکیریم و در درجه دوم به فشار طراحی سیالی بستگی دارد که درون لوله قرار دارد. بر اساس استاندارد ASME B16.5 شاخص ها و معیارهایی برای ساخت یا انتخاب فلنج بر اساس دو متغیر برشمرده شده یعنی فشار و دما تدیون و در اختیار سازندگان اتصال قرار داده شده است. برای مثال جهت ساخت یک اتصال با انشعاب ۱۶ اینچی که دارای فشار طراحی #۳۰۰ می باشد، می بایست در جداول تنظیم شده بر اساس استاندارد ASME B16.5 مشخصات فنی لازم برای فلنج متناسب با چنین اتصالی را استخراج کرد، و ساخت یا انتهاب فلنج برای اتصال را بر اساس آن انجام داد.

آن چه تا کنون بدان اشاره رفت استانداردها و مراجع اصلی محسوب می شوند که مجری عملیات هات تپ در هر یک از گام های اجرایی باید نسبت به آن ها حساسیت و وسواس لازم را داشته باشد تا بتواند کلیه مراتب کار را به بهترسین شکل ممکن انجام دهد. اما افزون بر این راهنماها، تجربه و مهارت مجری عملیات که طی سالیان متمادی و در نمتیجه مواجهه با شرایط ویژه هر یک از پروژه ها حاصل شده است می تواند بزرگ ترین پشتوانه عملی برای اجرای هات تپ نزد او به شمار رود. بدیهی است که هر پیمانکاری به فراخور هر پروژه جدید، با شرایط  و الزامات و اقتضائات فنی، ایمنی و محیطی جدید مواجه می شود. بنابراین هر تجربه جدید می تواند بر بار و دانش فنی او بیافزاید. خصوصا و در ضمن مواجهه با موقعیت های خاص و متغیرهای منحصر به فرد که مسبوق به سابقه نبوده اند، پیمانکار هات تپ چاره ای جز چاره اندیشی و یافتن راهی برای رفع مساله نخواهد داشت، راه حلی که احتمالا در هیچ یک از استانداردهای مورد اشاره قید نشده است و او را در موقعیتی کاملا جدید قرار می دهد. بنابراین حضور دو عامل؛ یعنی استانداردها و مراجع معتبر بین المللی نظیر استانداردهای ASME و API، در کنار تجربه و دانشی که به صورت عملی در نتیجه پروژه های اجرایی حاصل شده است پشتوانه ای برای یک مجری عملیات هات تپ به شمار می رود که بر اساس شان فرایندهای اجرایی هات تپ را به بهترین شکل ممکن انجام دهد.  روند اجرایی کار HOT TAP باید به گونه ای باشد که کارفرما و مشتری بهره ها و مزایای فنی، ایمنی و اقتصادی آن را در مقایسه با روش های سنتی انشعاب گیری حس کند. اگر قرار باد انشعاب گرم خطوط لوله هزینه های مالی، فنی، انسانی و ایمنی بیش از روش های سابق انشعاب گیری را به مجموعه تحمیل کند، بدیهی است که کارفرما از انتخاب روش انشعاب گرم برای انشعاب گیری صرف نظر کرده و به همان روش های سنتی انشعاب خطوط لوله ادامه می دهد.

انسداد خط لوله توسط پلاگ
انسداد خط لوله

در کل عملیات انشعاب گیری داغ یا هات تپ زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که دارای صرفه و مزیت نسبت به سایر روش ها باشد. مجری هات تپ و کارفرما در درجه اول باید نسبت به این امر اطمینان حاصل کنند. در غیر این صورت انتخاب روش های جایگزین بهتر خواهد بود. چه بسا موقعیت کاری سایت یا پالایشگاه به گونه ای است که انشعاب مذکور چندان هم اضطرار نداشته و عدم انجام آن اختلالی در فرایند برنامه ریزی مجتمع نمی کند. در این شرایط توصیه بر آن است که مجتمع صبر کند و در بازه زمانی overhaul که مجموعه به طور کلی shut down می خورد انشعاب گیری ا بدون صرف هزینه های هات تپ انجام دهد. یا در زمینای که به هر دلیلی بخشی از خطی که عملیات هات تپ می بایست روی ان انجام شود را خاموش و برای انجام سرویس های ویژه نظیر تعمیرات اساسی shut down می زنند می توان عملیات انشعاب گیری را بدون نیاز به انشعاب گرم انجام داد. هات تپ خط لوله یا مخزن تنها زمانی دارای مزیت و بهره وری فنی و اقتصادی خواهد بود که نیاز داریم بدون این که جریان سیال را خاموش کنیم انشعاب گیری را به انجام برسانیم. در این شرایط از عملیات انشعاب داغ یا هات تپ استفاده می شود.

همچنین از عملیات هات تپ زمانی استفاده می شود که در صددیم بدون قطع جریان سیال، یک انسداد خط لوله ایجاد کنیم و با مسدود کردن اقدامات اصلاحی مورد نیازمان را روی آن انجام دهیم. انسداد خط لوله یا استاپل زمانی به وقوع می پیوندد که می خواهیم بنا به دلایلی نظیر تعمیر و تعویض قطعات و تجهیزات، بخشی از خط لوله را از مسیر سیال مسدود کنیم و فرایندهای مورد نیاز را روی آن انجام دهیم. در چنین شرایطی نیز می توان از روش های سنتی بهره جست و پس از تخلیه کامل خط، فرایند انسداد خط لوله را در حالت shut down به انجام رساند، اما مزیت استاپل در این است که همین فرایند انسداد خط لوله بدون نیاز به قطعی جریان به انمجام خواهد رسید. بنابراین اگر کارفرمای طرح نسبت به انجام عملیات انسداد طرح به صورت فوری و در زمانی که خط حاوی سیال می باشد اصرار دارد، انسداد خط لوله از طریق استاپل بهترین راهکار محسوب می شود. برای انسداد خط لوله به روش استاپل ابتدا نیازمند عملیات هات تپ هستیم. با روش hot tap روی خط لوله انشعاب گرم ایجاد کرده و سپس از طریق استاپل خط را مسدود می کنیم. در خصوص استاپل نیز رجوع به مستندات و استانداردهای ذکر شده الزامی می باشد. عملیات انسداد خط لوله یا استاپل تمامی مراحل موجود در هات تپ را با خود به همراه دارد، افزون بر این که پس از اتمام hot tap یا انشعاب گرم، خط لوله روی مسیر انشعابی نصب نمی شود. بلکه دستگاه استاپل روی آن نصب شده و عملیات انسداد خط لوله از طریق آن انجام می شود.

البته چنان که اشاره شد باز تاکید می شود که استانداردها و مستنداتی از این دست جزو لوازم اولیه و پیش نیازهای تبدیل شدن به یک مجری عملیات هات تپ محسوب می شوند و هرگز نمی توان با مطالعه این دست قوانین و استانداردها تبدیل به مجری متبحر عملیات انشعاب گرم شد، اما در هر حال راهنمای مناسبی محسوب می شوند که می توانند خطوط راه عملیات انشعاب گیری گرم را مشخص کنند. از طرفی این استانداردها دارای نکات ریز و در عین حال برجسته و مهمی هستند که در موارد خاص و ضروری بسیار به کار می آیند. ممکن است مجری عملیات انشعاب گیری داغ به شرایط خاص و مورد ویژه ای بخورد که پیش تر تجربه آن را نداشته است. در این شرایط رجوع به این استانداردها و قوانینی از این دست بسیار کارآمد خواهد بود.

هات تپ خط لوله و استانداردها
هات تپ خط لوله (hot tap)

شرکت پیشگام صنعت ابزار به عنوان مجری عملیات هات تپ علاوه بر استانداردها و دستورالعمل ها، و روش های اجرایی که تدوین کرده و ضمن تعاملات مستمری که با مجریان متبحر عملیات هات تپ در سطح جهانی دارد، و با وجود این که خود در این زمینه دارای تجربه کافی می باشد ولی باز هم هر از چند گاه با رجوع به این استاندارد برای رفع نیازهای ویژه و خاص خود از آن بهره می جوید. ما ضمن بهره گیری از این تجارب و به پشتوانه تیم های تحقیقاتی و مطالعاتی مان در زمینه مهندسی فرایندهای مربوط به انشعاب گرم، بهترین راهکارها برای انشعاب داغ خطوط لوله و نیز انجام عملیات انسداد خط لوله از طریق استاپل را اتخاذ کرده و به این ترتیب فرایندها را با ضریب اطمینان بالا انجام خواهد داد.

از آن جا که خدماتی نظیر هات تپ و استاپل در محل انجام می شوند شرکت پیشگام صنعت ابزار آمادگی دارد تمامی مراحل انجام کار را در محل مورد نظر کارفرما و البته با لحاظ کردن تمامی امکانات به انجام برساند. خدمات در محل معمولاً دشواری های خاص خود را دارند. عدم دسترسی به مواد و متریال های مورد نیاز، و قطعات و تجهیزات کمکی در مواقع اضطرار یکی از کاستی هایی است که خدمات در محل متوجه پیمانکاران و مجریان عملیات می کند. شرکت پیشگام صنعت ابزار با استفاده از کارگاه های سیال خود تمامی امکانات مورد نیاز برای انجام عملیات هایی نظیر هات تپ  و استاپل را در محل انجام کار مستقر  می کند و به این ترتیب وقفه های مورد اشاره که در خصوص فرایندهای در محل رخ می دهند را رفع می کند. عملیات هایی نظیر هات تپ و استاپل ممعمولاً در مناطقی انجام می شوند که دسترسیببه امکانات در آن ها وجود ندارد. برای مثال سرویس های خدماتی خطوط لوله در خطوط انتقال معمولاً در بیابان ها و مکان هایی انجام می گیرند که کاستی تجهیزات ولو جزئی می تواند باعث بروز وقفه های طولانی شود. خطوط لوله انتقال نفت، خطوط لوله گاز، و سایر خطوط انتقال دشواری های محیطی از این گونه دارند و لذا تجهیز و آماده سازی تمامی اقلام و مواد مورد نیاز پیش شرط اجرای به موقع عملیات هات تپ است. به همین دلیل می توان دریافت که کارگاه های سیار مجهز به انواع اقلام و تجهیزات جقدر می توانند مجری hot tap  را در این زمینه یاری برسانند. شرکت پیشگام صنعت ابزار با تدارک دیدن چنین کارگاه هایی امادگی دارد نیازهای عملیاتی کارفرمایان را در اسرع وقت بدون وقفه در فرایندها و بدون نیاز به تداخل امور به انجام برساند.

 

فراگیری هات تپ

هات تپ خطوط لوله یک عملیات ویژه با مختصات فنی خاص خود می باشد که اغلب توسط پیمانکاران متبحر و کارآزموده انجام می گیرد. در واقع امر بر خلاف بسیاری از رایندهای جاری در مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی فرایند انشعاب گیری گرم یا هات تپ توسط خود مجتمع صورت نمی گیرد. معدود واحدهای صنعتی هستند که هزینه و زمان کافی را صرف آموزش فرایند هات تپ و انجام عملیات های آزمایشی برای آشنایی با ابعاد اجرایی آن تقبل می کنند. این فرایند، یک پروسه بسیار تخصصی و دارای الزامات خاص خود است. از این رو اغلب پیمانکاران و صاحبین مشاغلی سراغ هات تپ می روند که در صددند به مجری تخصصی این عملیات خطوط لوله تبدیل شوند.

یک مجری تخصصی عملیات هات تپ باید در زمینه های مختلف خود را صاحب نظر و کارآموخته گرداند به نحوی که نه تنها قادر به اجرای هر یک از مراحل انجام عملیات هات تپ باشد، بلکه در صورت بروز ایرادات خاص، و زمانی که با پدیده ای نامتعارف و ویژه حین انجام انشعاب گیری به روش گرم خط لوله مواجه شد سرعت عمل، ابتکار و حضور ذهن لازم جهت رفع مشکل را داشته باشد. در هر صورت عملیات انشعاب گیری گرم از خطوط لوله یا همان هات تپ دارای عناصر پیچیده و متغیرهای ویژه ای است که فراگیری آن ها مستلزم صرف زمان و هزینه است.

هات تپینگ
انشعاب خط لوله به روش گرم (هات تپ)

آیتم ها و مواردی که مجری انشعاب داغ می بایست بیاموزد را می توان در چند دسته کلی تقسیم کرد:

  • استانداردها: معمولاً مؤسسات بین المللی معتبر و مرجع در زمینه های خطوط لوله و صنایع نفت و گاز دارای استانداردهایی برای هر کدام از فرایندهای رایج در زمینه های تخصصی خود می باشند. این استانداردها محصول سال ها ممارست و کار مطالعاتی در کنار تجاربی است که از فرایندهای عملی حاصل شده است. از این رو منابعی معتبر و قابل اتکا برای رجوع و رفع مشکل محسوب می شوند. در عملیات انشعاب گیری گرم یا هات تپ نیز می توان از بسیاری از این استانداردها بهره جست. عملیات انشعاب داغ در خود جوشکاری روی خط لوله را دارد و می توان از استانداردهای جوشکاری بین المللی استفاده کرد. همچنین در خصوص ساخت اتصالات در عملیات هات تپ فلنج مورد استفاده قرار می گیرد که در خصوص انتخاب سیال و کلاس و… می بایست به این استانداردها متکی بود. علاوه بر این ها استاندارد API2201 که از طرف موسسه نفت آمریکا صادر شده است و بسیاری از جوانب عملیات هات تپ را پوشش می دهد.

یک مجری متبحر عملیات هات تپ می بایست نسبت به این استانداردها اشراف و دانش کافی و وافی داشته باشد تا بتواند از پشتوانه علمی و مهندسی مناسب برای انجام مطالعات مهندسی و طراحی های مربوط به انشعاب داغ hot tap برخوردار باشد.

  • دستورالعمل ها: استفاده از دستورالعمل هایی که شرکت های معتبر مجری عملیات hottapping تدوین کرده اند نیز یک رفرنس مناسب برای کسب دانش بیشتر در این زمینه است. معمولاً پیمانکاران متبحر عملیات انشعاب گرم یا hot tap operation دارای دستورالعمل و روش های اجرایی مشخص و مدون در زمینه اجرای عملیات انشعاب داغ هستند که الگوی عمل آن ها در زمینه انشعاب گیری گرم از خطوط لوله را بیان می کند. استفاده از این دستورالعمل ها به عنوان راهنمای اجرای عملیات هات تپ از جمله منابع مناسبی است که می توان بهره گرفت. با توجه به این که دستورالعمل های مذکور از تجارب کارهای اجرایی به دست آمده اند جنبه هایی بیشتر از ابعاد اجرایی عملیات hot tap را پوشش می دهند و از این رو می توانند راهنمایی مناسب محسوب شوند.
  • مطالعات موردی: از جمله دیگر منابع و مراجع قابل اتکا در زمینه یادگیری ابعاد و مختصات عملیات هات تپ مطالعات موردی پروژه هایی استکه دیگر مجریان عملیات انشعاب گرم هات تپ تدوین و در اختیار دیگران قرار داده اند. این مطالعات موردی معمولاً توصیفی جامع از هر یک از عملیات های اجرایی انشعاب گیری گرم شرکت های مذکور را گزارش می دهد. ویژگی های فنی خط لوله شامل ارتفاع محل کار، راستا و جهت عملیات هات تپ، نوع سیال و فشار و دمای آن، و مواردی از این قبیل در مطالعات موردی مذکور ارائه می شود. سپس شرحی اجمالی از فرایندهای مهندسی و مطالعاتی داده می شود تا خواننده را نسبت به تصمیمات فنی و مهندسی جهت انجام عملیات هات تپ و رفع ایرادات احتمای مطلع گرداند. پس از آن گزارش وارد فاز اجرایی می شود و طریقه ساخت اتصالات و نصب آن ها روی لوله، و سرانجام چگونگی انجام عملیات هات تپ را شرح و تفصیل می دهد. در نهایت نیز خلاصه و جمع بندی گزارش خواهد بود که شامل تجارب جدیدی است که مجموعه مجری عملیات انشعاب گیری به روش گرم از عملیات مذکور حاصل کرده است.
  • فرایندهای اجرایی: گذشته از موارد مطالعاتی و تحقیقاتی اجرای عملیات هات تپ فی نفسه نیازمند کسب مهارت و تخصص فنی و عملی خاص خود است. نمی توان عملیات انشعاب گرم را به صرف چند گام مطاعلاتی محدود کرد. مجری کار گرم هات تپ می بایست نسبت به تمامی ابعاد دستگاه هات تپ آشنایی و شناخت کامل داشته باشد. روش اجرای کار را بداند، تناسب و تعادل اجزا و قطعات دستگاه هات تپ و اتصالات نصب شده روی لوله را بشناسد، روش های انجام تست فشار و تست جوش را مسلط باشد و در صورت بروز مشکل قدر تشخیص دلیل مشکل را داشته باشد. توان اجرایی و عملیاتی مجریان انشعاب گرم اهمیتی به غایت بیش از فاکتورهایی دارد که در بالا بدان ها اشاره رفت. از این رو گرچه آموزش عملی آخین مرحله در فرایند تبدیل شدن به یک اجرا کننده زبردست عملیات هات تپ به شمار می رود اما مهم ترین و تعیین کننده ترین شان قلمداد می شود.
هات تپ
انشعاب گرم

اجرای عملیات هات تپ مستلزم آشنایی با ابعاد فنی و عملیاتی کار گرم به شمار می آید و روند تبدیل شدن به یک پیمانکار زبردست، روندی تدریجی می باشد. شرکت پیشگام صنعت ابزار با انجام حدود ۴۵۰۰ عملیات هات تپ طی بیش از ده سال فعالیت اجرایی خود در حال حاضر به تمامی مختصات و ویژگی های این فرایند ویژه خطوط لوله آشناست و اکنون می تواند بدون وقفه و در اسرع وقت مراحل کامل انجام عملیات را به پیش ببرد. از این رو ما آماده دریافت سفارشات مشتریان در هر شرایطی و با هر چارچوب فنی می باشیم. ما با وجود تجارب تحقیقاتی و فنی بالا همواره خود را کارآموز در این زمینه به شمار اورده و می کوشیم از جدیدترین دستاوردها و ابداعات در زمینه انشعاب گیری داغ خطوط لوله و مخازن بهره مند شویم. تعامل مستمر با مجریان صاحب نام عملیات انشعاب گیری در ابعاد جهانی یکی از راه های نیل به این هدف است که در حال حاضر بدان دست یافته ایم.

تأسیسات هات تپ

هات تپ خطوط لوله همچون هر فرایند صنعتی و خدماتی دیگر نیازمند یک سری تجهیزات و ابزارهای تأسیساتی برای پیشبرد مراحل خاص خود است. معمولاً عملیات های خطوط لوله به جهت اهمیتی که به لحاظ ایمنی و فنی دارند در مقایسه با سایر امور فنی تأسیسات مطمئن تر و دقیق تری را می طلبند. فرایند نظارت و بازرسی بر تأمیبن نیازهای تأسیساتی یک عملیات هات تپ جزو اصول و لوازم پیشبرد یک عملیات انشعاب گرم مطمئن خواهد بود. اهمال و بی توجهی در این خصوص به هیچ عنوان جایز نیست. از این رو در دستورالعمل ها و روش های اجرایی عملیات انشعاب گرم هات تپ ضرورتاً از تهیه و تأمین تأسیسات هات تپ یاد می شود و مسئول و ناظر فرایند به طور مشخص تعیین می شود. این شخص می بایست لیستی از تأسیسات مورد نیاز برای انجام عملیات انشعاب گرم هات تپ فراهم کند و بر اساس آن مکانیزم تهیه و تأمین تأسیسات هات تپ را تحت نظارت خود قرار دهد.

hot tap
هات تپ

تأسیسات مورد نیاز برای انجام عملیات انشعاب گیری گرم hot tap معمولاً بسته به نوع پروژه متغیر است. برای مثال ممکن است عملیات در فشارهای پایین انجام شود یا مجری عملیات هات تپ متقاعد شود که از پاوریونیت ها و موتورهای پنوماتیکی استفاده کند، یا در شرایطی دیگر ممکن است عملیات توسط موتورهای پاوریونیت هیدرولیکی به انجام برسد. شرایط کار و نوع تأسیسات فراهم شده در این دو حالت با هم متفاوت خواهد بود. ممکن است عملیات در سطح زمین انجام شود یا در ارتفاع صورت گیرد. در صورتی که هات تپ می بایست در ارتفاع انجام شود نصب و تجهیز اسکافولد به منظطور تسهیل تردد و انجام عملیات انشعاب گیری ضروری خواهد بود. فرایند نصب باید تحت نظارت بازرسی انجام شود که مجری فرایند انشعاب به روش گرم برگزیده است تا معیارها و استانداردهای نصب اسکافولد به منظور انشعاب گیری گرم رعایت شود.

فصلی از سال که عملیات هات تپ انجام می شود نیز در تعیین تأسیسات مورد نیاز برای انجام کار تعیین کننده خواهد بود. در صورتی که کار در فصل های پاییز و زمستان انجام می گیرد احتمال آسیب رسیدن به جوش بر اثر بارش باران یا وزش باد زیاد خواهد بود. در این خصوص باید تدابیر لازم اندیشیده شده باشد. استفاده از کاورها برای انجام عملیات جوشکاری ضروری خواهد بود. همچنین در صورتی که به خاطر بارندگی سطح لوله خیس شده باشد حتما می بایست پیش از آغاز جوشکاری اتصال روی لوله سطح لوله را خشک کرد تا خطوط جوش دچار آسیب و ایراد نشوند. البته در خصوص خود عملیات hot tapping چنین محدودیتی وجود دارد و وضعیت آب و هوایی تأثیری در روند اجرای انشعاب گرم یا هات تپ ندارد اما در صورت بروز ایراد در جوشکاری خود عملیات هات تپ نیز با ایراد و مشکل مواجه خواهد بود.

علاوه بر تأسیسات فنی که مستقیماً بر روند پیشبرد عملیات هات تپ تأثیر دارند، تأسیسات ایمنی نیز جزو لوازم اصلی کار در هات تپ محسوب می شوند که ناظر فرایند هات تپ بدون تهیه شدن آن ها نباید تن به عملیات انشعاب گیری گرم بدهد. hottapping operation یک عملیات حساس است و گرچه در صورت رعایت اصول ایمنی فنی کوچک ترین ایراد فنی و ایمنی حین انجام آن بروز نمی دهد، اما ایرادات احتمالی در عملیات انشعاب گرم دارای شدت وقوع بالایی هستند و معمولاً آسیب های مالی و چه بسا جانی به همراه دارند. از این رو در تهیه و تدارک تأسیسات ایمنی می بایست بسیار دقیق و حساس عمل کرد. نظارت بر فرایند ساخت و آماده سازی مسیر تردد اپراتورها از جمله لوازم اصلی در تأیید اصول ایمنی کار هات تپ است. می بایست تأسیساتی نظیر اسکافولد یا از این دست به گونه ای چیده شوند که مسیر تردد اپراتورهای انشعاب گرم به آسان ترین شکل ممکن باشد. ایشان می بایست در مواقع خطر دسترسی سریع و آسان به مسیر داشته باشند تا بتوانند در اسرع وقت خود را از محل عملیات دور کنند.

در نظر داشتن کپسول های اطفاء حریق از جمله موارد دیگر است. گرچه در صورت بروز احتراق درعملیات هات تپ احیاناً سطح احتراق و اشتعال بسیار بالاتر از آن خواهد بود که بتوان از طریق این کپسول ها مهارش کرد، اما در هر صورت کپسول های اطفاء ابزارهای موقتی هستند که تا آماده سازی اقدامات اساسی اطفاء می تواند روند بروز سانحه را به تعویق بیاندازند. در این خصوص پیش بینی های لازم می بایست صورت گرفته شده باشد.

همچنین تیم آتش نشانی نیز می بایست در محل حضور داشته باشد تا در صورت وقوع سوانح بزرگ تر بتواند رفع سانحه نماید. عملیات هات تپ به صورت بالقوه می تواند خطرات بزرگی داشته باشد. بروز هر گونه ایراد در هر کدام از مراحل انجام هات تپ ممکن است تبعات زیان باری را بر مجموعه داشته باشد. از این رو وجود یک تیم آتش نشانی در محل انجام کار جزو الزامات کار hot tap است، مگر آن که تمامی جوانب سنجیده شده باشد و تیم اجرایی عملیات هات تپ و کارفرما نسبت به احتمال بروز کوچک ترین سانحه منجر به اشتعال یا انفجار مطمئن بوده باشند.

در نهایت انجام هماهنگی ها جهت اعزام تیم های ایمنی و در صورت نیاز هلال احمر در محل انجام عملیات نیز بسته به میزان حساسیت پروژه هات تپ توصیه می شود. از آن جا که ممکن است صدمات و آسیب های انسانی نیز به همراه داشته باشیم پیش بینی این امر به دور از فایده نخواهد بود.

هات تپ
هات تپ

خوشبختانه امروز به جهت افزایش حساسیت نسبت به اصول ایمنی در کار، کارفرمایان معمولاً دارای تیم های ایمنی و بهداشت صنعتی می باشند خود بر کلیه فرایندهایی که در محل مجتمع های شان انجام می شوند نظارت دارند. آن ها خود به مثابه ناظر فرایند بر عملکرد چوشکاران و اپراتورهای عملیات هات تپ نظارت می کنند و نات ایمنی فنی را به ایشان گوشزد می کنند اما باید توجه داشت که به جهت عدم آشنایی و تسلط این نیروها بر مختصات و فرایندهای مربوطه به عملیات هات تپ، و نیز به جهت عدم آشنایی ایشان با حساسیت های کار گرم هات تپ نمی توان از ایشان انتظار نظارت دقیق و صحیحی داشت. خود تیم اجرایی هات تپ می باید نسبت به این امر اهتمام ویژه داشته باشد و در صورتی که در هر کدام از مراحل نقص و کاستی دید مراتب را به اطلاع کارفرما برساند تا اقدامات مقتضی برای انجام کار در نظر گرفته شود.

عملیات هات تپ فرایند آماده سازی طولانی ای دارد و تهیه و تدارک کلیه تجهیزات و تأسیسات در کنار آماده سازی قطعات و ماشین آلات زمانی به مراتب بیشتر از خود عملیات انشعاب گیری گرم را اشغال خواهد کرد. تیم اجرایی و مهندسی هات تپ با دقت و حوصله و با صبوری تمام مراحل را به انجام می رساند و نسبت به هیچ کدام از آن ها اهمال نخواهد کرد تا کار به بهترین شکل ممکن تحویل داده شود.

هات تپ و اقتصاد مجتمع های صنعتی

هات تپ خطوط لوله به اذعان مطالعات و شواهد تجربی امری مقرون به صرفه و از جهات متعدد کارآمد به شمار می رود. گرچه در ظاهر امر ممکن است این گونه به نظر برسد که انشعاب گیری گرم به لحاظ پیچدگی مراحل و دشواری های اجرایی در مقایسه با سایر روش ها صرفه اقتصادی نداشته باشد اما واقع امر آن است که از طریق عملیات هات تپ در بخش زیادی از هزینه های انشعاب گیری صرفه جویی خواهد شد. با توجه به رشد صنایع و خدمات و نیاز روز افزون به بهره وری بالاتر به عنوان شاخص و معیار اصلی ارتقاء و بقا در بازار رقابتی امروز، چنین به نظر می رسد که بهره گیری از عملیات انشعاب گرم هات تپ به منظور انشعاب گیری از خطوط لوله قدمی مهم در راستای نیل به این هدف باشد. این امر خود را به خصوص در صنایع کلیدی و سنگین کشور نظیر نفت و گاز، و صنایع ذوب فلزات و فولاد نشان می دهد. به همین روی بیشترین بهره گیرندگان از این سرویس خطوط لوله مجتمع های مذکور می باشند.

بسیاری از واحدهای صنعتی تولیدی و خدماتی که در حوزه های مختلف مشغول به کار هستند نسبت به تکنولوژی هات تپ هیچ گونه آشنایی نداشته و ترجیح می دهند با استفاده از روش های رایج که سنتاً مورد استفاده قرار می گرفت نیازهای خود در زمینه انجام انشعاب را رفع کنند. اما صنایع کلیدی از آن جا که در صورت وقفه در فرایندهای شان دچار افت خروجی و وقفه در سودآوری می شوند نسبت به این امر اهتمام ویژه دارند و از این رو سریعاً به سراغ فن آوری هایی از این دست می روند.

غفلت از ظرفیت های تکنولوژیک متأخر امری است که متأسفانه اکثر صنایع کشو را رنج می دهد و به جهت عدم آموزش آن ها را متحمل هزینه هایی بالا برای رفع نیازهایی می گرداند که راه هایی برای رفع شان با مقدار هزینه کمتر وجود داشته است. تکنولوژی هات  تپ از این جمله است. بسیاری از واحدهای صنعتی به جهت نا آشنایی با قابلیت های انشعاب گیری به روش گرم در صورت نیاز به انجام عملیات انشعاب گیری از خطوط لوله خود به هر نیتی سراغ روش های سنتی می روند. معمولاً این دست واحدهایس صنعتی یا به منظور توسعه تولید و یا به منظور تغییر محل کارگاه نیازمند انشعاب گیری می شوند. ممکن است تعداد انشعاب های مورد نیاز محدود باشد و استفاده از روش های نوین نظیر هات تپ چندان منطقی به نظر نرسد، اما باید اشاره کرد که حتی در صورت نیاز به انجام یک عملیات انشعاب گیری نیز بهتر آن است که از روش انشعاب گرم هات تپ برای رفع نیاز استفاده کرد. این تکنولوژی در کاهش زمان و میزان هزینه تمام شده عملیات انشعاب گیری بسیار باصرفه است و از همین رو توصیه می شود حتما به آن رجوع شود.

کل نیاز عملیاتی یک فرایند هات تپ را می توان به موارد زیر خلاصه کرد:

  • دستگاه هات تپ متناسب با سایز انشعاب. این دستگاه می بایست بر اساس ویژگی های فنی آماده شود و قطعات و اتصالات آن نصب شوند. شرکت های بزرگ بین المللی تولید کننده این دستگاه ها هستند که هر برند قابلیت ها و ویژگی های منحصر به فرد خود را داراست.
  • اپرتورهای ماهر هات تپ. مجریان انجام انشعاب گیری گرم خطوط لوله باید دارای تبجر و سابقه لازم در این زمینه باشند. از آن جا که عملیات هات تپ نیازمند ابتکار و سرعت در مواقع خاص است می باید از نیروهایی استفاده کرد که به تمامی حوانب کار گرم هات تپ اشراف داشته باشند. عدم توجه به این مهم و گماردن نیروی ناماهر برای انجام این کار می تواند تبعات سنگینی به همراه داشته باشد. عملیات انشعاب گرم با وجود مزیت ها و صرفه هایی که به همراه دارد به خودی خود خطرات و حساسیت هایی نیز خواهد داشت که بی توجهی به آن ها به هیچ عنوان قابل توجیه نیست.
  • جوشکار متبحر و دارای صلاحیت: از آن جا که اتصالات می بایست ساخته شده و روی لوله جوشکاری شوند بهره گیری از جوشکاران متبحر و دارای صلاحیت لازم برای جوشکاری روی خطوط لوله زنده امری حیاتی است.
  • ابزارآلات و قطعات مورد نیاز: طبیعتاً هر فرایند فنی و مهندسی نیازمند یک سری ابزار آلات و ماشین آلات می باشد که عملیات هات تپ نیز از این جمله است. برای مثال آماده سازی و تجهیز کاتر ممکن است نیازمند دستگاه تراش باشد. یا بستن اتصالات روی هم قطعاً نیازمند پیچ و مهره مناسب و متناسب با سایز و فشار زنده خط و عملیات انشعاب گرم است. مواردی از این دست جزو ابزارهای اولیه انجام عملیات هات تپ به حساب می آیند و از این رو می بایست تأمین شوند.
  • پاور یونیت یا موتور محرک دستگاه هات تپ: دستگاه های هات تپ معمولاً یا موتور تغذیه هیدرولیک دارند و یا موتور پنوامتیکی. در هر دو صورت می بایست منبع تغذیه فراهم شده باشد. لازم به ذکر است برای عملیات های با فشار بالا حتما می بایست از موتورهای هیدرولیک استفاده شود که قدرت بالاتری دارند.
  • تأسیسات مورد نیاز برای انجام هات تپ: تأسیساتی نظیر برق و موتور دیزل و ژنراتور و … از جمله مواردی است که در عملیات هات تپ لازم و ضروری هستند. از آن جا که بسیاری از عملیات های انشعاب گرم در بیابان ها و دور از دسترس شبکه های توزیع برق انجام می شوند ژنراتورها پاسخگوی نیاز عملیات هات تپ خواهند بود. در هر صورت تأمین این تجهیزات جزو ابزارهای اولیه برای انجام انشعاب به روش گرم است.

چنان که پیداست این روش در مقایسه با روش های سنتی مقدار نیروی انسانی و تأسیسات، ماشین آلات و مواد کمتری را می طلبد. ضمن این که زمان انجام عملیات نیز به طرز محسوسی کاهش می یابد. مهم تر از موارد فوق این نکته است که تکنولوژی هات تپ انشعاب گیری را به صورت گرم انجام می دهد یعنی وقتی سیال درون خط همچنان در جریان است می توان فرایند انشعاب گیری را به انجام رساند و آن را تمام کرد. به این ترتیب عملیات انشعاب گرم هات تپ دارای مزایای آشکار در مقایسه با روش های سنتی است و از همین رو توصیه بر این است که حتما از این فرایند برای انشعاب گیری استفاده شود.