هات تپ و داده های فنی

عملیات هات تپ اغلب بر روی خطوط لوله انجام می شود. در زمانی که واحدهای صنعتی درگیر در فرایندهای صنعتی در صدد باشند که ضمن حفظ فرایندهای خویش دست به انجام عملیات هایی نظیر انشعاب گیری و برش از روی خط لوله بزنند می توانند از عملیات انشعاب گیری hot tap استفاده کنند. در این فرایند دستگاه هات تپ ضمن درگیر شدن با لوله آن را می برد و به این ترتیب مجرب فرایند به هدف مد نظر خویش دست می یابد. در عملیات هاتتپ علاوه بر پیشبرد آیتم هایی که به دستگاه هات تپ و نفس عملیات مربوط می شود، باید به داده های فنی نیز استناد کرد. در واقع این داده ها حکم مواد خام و منابع اصلی تعیین کننده خط مشی عملیات hot tap خواهند بود و تمامی فرایندها از طرح و ندوین مستنداتی چون دستورالعمل هات تپ، تا جوشکاری خط لوله و نیز فرایند اجرایی عملیات hot tap تحت تأثیر آن انجام می شوند.

اجرای عملیات هات تپ
هات تپ خطوط لوله

 

از این رو جمع آوری و دریافت داده های فنی اولین گام در اجرای برش گرم هات تپ به شمار می رود. در خصوص داده های فنی اجرای عملیات hottap می توان به موارد زیر استناد کرد. مجری کار پیش از انجام عملیات باید این داده ها را از طریق مجاری ممکن از جمله مکاتبات با کارفرما و نیز بازدید حضوری از سایت جمع آوری کرده و بر اساس آن در خصوص الزامات و شرایط کار گرم هاتتپ اظهار نظر نماید:

داده های خط لوله: منظور اطلاعاتی است که مربوط به خود خط لوله اصلی می باشد و در خصوص آن باید بیشترین دقت اهتمام شود. قطر لوله اصلی اولین مورد از این داده هاست. این امر برای ساحت اتصال و نیز تنظیم و مجاسبه میزان پیشروی لازم دستگاه هات تپ دارای اهمیت می باشد. مورد دوم در این خصوص ضخامت اسمی لوله است که می بایست از کارفرما دریافت شود. منظور از ضخامت اسمی، ضخامت لوله در زمانی است که هنوز به بهره برداری نرسیده بوده است. در واقع یکی از خروجی های فرایند طراحی پایپینگ همان ضخامت اسمی است که بر اساس شرایط خط، سیال درون آن و سایر مقولات فنی انتخاب شده است. در ضمن انجام تست اولتراسونیک برای محاسبه حدافل ضخامت واقعی خط در ناحیه ای که عملیات هات تپ در آن انجام می شود از دیگر نکاتی است که باید حاصل شود. مجری hottapping باید بداند که عملیات روی چه ضخامتی در حال انجام خواهد بود. اگر ضخامت از حد مشحصی پایین تر بود باید تدابیر ویژه اندیشید و نسبت به اجرای عملیات هات تپ حساسیت بیشتری به خرج داد.

داده های انشعاب: علاوه بر سایز لوله اصلی، سایز انشعاب نیز از داده های مهم برای تدوین طرح انجام عملیات hot tap operation است. بسیاری از طراحی ها و تنظیمات، از جمله طراحی و ساخت اتصال، آماده سازی دستگاه هات تپ و نصب کاتر روی آن، محاسبات مربوط به میزان پیشروی لازم، انتخاب ولو و برخی موارد دیگر وابسته به سایز انشعابی هستند که قرار است از خط لوله گرفته شود. بدیهی است که اگر نسبت سایز انشعاب به سایز لوله اصلی نزدیک تر باشد کار ما برای انجام عملیات هات تپ دشوارتر خواهد بود. در این شرایط محاسبه میزان پیشروی لازم و لحاظ کردن آن در حین اجرای عملیات دارای اهمیت و اولویت اساسی است. در صورتی که به این نکته توجه نشود آسیب قابل ملاحظه ای متوجه عملیات hottapping خواهد شد، چرا که ممکن است پیشروی بیشتر از حد مجاز بوده و لوله اصلی از این حیث دچار آسیب و ایراد شود.

هات تپ خط لوله و مخازن
هات تپ

مشخصات فنی: در این خصوص نیز باید ملاحظات ویژه داشت چرا که بسیاری از زیرفرایندهای هات تپ مربطو به مشخصات فنی است که از خط لوله خواهیم گرفت. فشار سیال یکی از اصلی ترین این داده هاست که می بایست نسبت به آن توجه ویژه داشت. مجری کار گرم هات تپ باید فشار طراحی کار را کارفرما دریافت کند و خود نیز ضمن بازدید حظوری فشار کاری را مورد پایش قرار دهد. همجنین فشار کاری در زمان اجرای hot tapping operation نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و باید نسبت به آن هماهنگی های لازم صورت گیرد. مجری هات تپ باید بداند که در زمان اجرای عملیات های جوشکاری اتصال روی خط لوله و نیز هات تپ، مجموعه تحت چه فشاری خواهد بود. این داده ها به او کمک خواهد کرد که اتصال مورد نظر را بر اساس فشار تنظیم شده طراحی کند و بسازد. فشار طراحی مرجع ساخت اتصال و آماده سازی دستگاه hot tap machine خواهد بود. میزان این فشار باید حداکثر میزان فشاری باشد که از ناحیه خط لوله قرار است بر اتصال و انشعاب جدید وارد شود.

موقعیت هات تپ: شرایط محیطی کار و موقعیتی که خط لوله هات تپ خواهد داشت از دیگر عواملی است که پیش از اجرای عملیات باید نسبت به آن مطلع شد. ارتفاعی که لوله در آن قرار گرفته یا عمق آن، لوله ها یا سایر تجهیزاتی که در مجاورت خط لوله نصب می باشند، شرایط تردد و امکان داربست بندی در حوالی محیط برای استقرار نیروی کار و تجهیزات و ایمنی محل انجام کار در مقابل محاطرات طبیعی و فنی نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرند. از این رو باید ارتفاع کار، زاویه عملیات هات تپ، عمودی یا افقی بودن خط و مواردی از این دست مشخص و روشن باشند تا مجری کار گرم هات تپ بتواند بر اساس آن ها به استانداردها مراجعه کرده و دستورالعمل های ویژه انجام عملیات را تدوین نماید.

تهیه این دست مستندات از لوازم اصلی و اولیه کار گرم هات تپ است. مجری عملیات باید تمامی این موارد را تجمیع کند و بهتر است خود نیز در محل حضور به هم رساند تا در جریان و کم و کیف فرایند قرار گیرد و درکی دقیق تر شرایط کار داشته باشد. همه این موارد ضامن اجرای یک عملیات hot tap خوب خواهند بود. اجرای هاتپ تپ را نمی توان یک عملیات ساده خواند و به لحاظ طبقه بندی جزو فرایندهای ویژه خطوط لوله است. از این رو اهمال در خصوص هر یک از گام های آن به هیچ عنوان مجاز نیست.

هات تپ و NDT

هات تپ یا عملیات انشعاب گیری از خطوط لوله در هر گام نیازمند انجام بازرسی ها و تست ها جهت اطمینان از عملکرد فرایندی است. اهمیت تست و بازرسی هر یک از فرایندهای مربوط به عملیات هات تپ از این حیث بسیار بالاست که اصولا بر حسب ماهیت ویژه عملیات هات تپ، شدت خطاها و عوارض و پیامدهای آن به طرز مشهودی بالاست. به عبارتی دیگر ممکن است بروز یک ایراد در یک فرایند عوارض و پیامدهای چندانی نداشته باشد، اما بروز همان ایراد در فرایند هات تپ یا زیر فرایندهای آن تبعاتی بس سنگین به همراه داشته باشد. از این رو بهتر است که در آنالیز و بررسی فرایندها بیشترین دقت به خرج داده شود و مجمعوه را از هر لحاظ نسبت به تبعات ایراداتی که می تواند حین فرایند برز دهد آگاه کرد.

تست غیر مخرب به تستی می گویند که ضمن آن متریال ها، ابزار و تجهیزات، فرایندها و دستگاه ها بدون بروز آسیب به آن ها مورد بررسی و پایش قرار می گیرند و متغیرهای تعیین کننده در عملکرد آن ها آزمایش و بررسی خواهند شد:

Nondestructive testing (NDT) is the process of inspecting, testing, or evaluating materials, components or assemblies for discontinuities, or differences in characteristics without destroying the serviceability of the part or system. In other words, when the inspection or test is completed the part can still be used.

پیگیری از بحران و بروز آسیب و ایراد ساز و کارهای مدیریتی، برنامه ریزی و آموزشی گسترده ای را می طلبد، اما با نظرداشت تمامی این فاکتورها و عوامل، تست و بازرسی خروجی کار نیز یکی از فرایندها جهت اطمینان بخشی به صحت فرایند است. از آن جا که فرایند انجام شده در هر مرحله آثار و عوارض خود را در مرحبه بعدی نشان خواهد داد، بنابراین انجام عملیات تست و بازرسی برای حصول اطمینان از عدم تسری این ایرادات به مرحله بعدی ضروری است.

عملیات هات تپ
هات تپ

در خصوص روش های تست و بازرسی هر یک از مراحل نیز باید دقت داشت که هات تپ مجموعه فرایندهای به هم پیوسته ای را شامل می شود که شروع هر یک وابسته به اتمام مرحله پیشین است. از این رو تست پیش از آغاز فرایند بعدی انجام می شود. از آن جا که هر عملیات هات تپ اقتضائات خاص خود را دارد و اتصالات و تجهیزات و دستگاه ها برای آن عملیات به خصوص و ویژه آماده سازری می شوند، بنابراین امکان انجام تست مخرب روی آن ها وجود ندارد. تست مخرب معمولاً در شرایطی موجه است که یک مجوعه دارای تولید انبوه بوده و با نمونه گیری از محصولات ساخته شده، و با انجام تست های مخرب، نسبت به صحت کل محصولات براوردهای لازم انجام می شود. اما شرایط هات تپ به طور کلی متفاوت است. وقتی برای مثال ما یک اتصال اسپلیت تی ۱۶ اینچی روی خط لوله ۲۴ اینچی می سازیم، این اتصال طی یک فرایند تقریبا چند روزه و بر حسب اقتضائات همان خط ساخته شده است و انجام تست مخرب بر روی آن به این معناست که حتی در صورت تأیید نتیجه تست، اتصال باید بار دیگر و از ابتدا ساخته شود. اما زمانی که تست غیر مخرب انجام می شود می توان پس از حصول اطمینان از صحت فرایند ساخت اتصال، از آن برای انجام عملیات اصلی بهره برد.

بنابراین می توان پی به اهمیت و چایگاه تست غیر مخرب در عملیات هات تپ برد، چرا که تمامی دستگاه ها، تجهیزات و اتصالات آن بر اساس همین نوع از تست آزمون و برای انجام عملیات اصلی مورد بررسی قرار می گیرند. عملیات هات تپ یک فرایند منحصر به فرد است و هر پروژه جدید هات تپ، امکانات و تجهیزات و فرایندهای مربوط و منحصر به خود را دارا می باشد. از این رو نمی توان از نتایج یک تست برای پروژه ها و فرایندهای بعدی هات تپ استفاده کرد. بر این اساس انجام تست غیر مخرب برای فرایند هات  تپ الزامی است.

تست های Non Destructive Test یا همان تست غیر مخرب در عملیات هات تپ در خصوص قطعات و اتصالات و تجهیزات زیر انجام می شود:

  • در خصوص خود دستگاه هات تپ تست غیر مخرب انجام خواهد شد تا توان آن در خصوص تحمل فشار مجموعه حین اجرای عملیات هات تپ مورد بررسی و آزمون قرا بگیرد. در این تست دسگتاه هات تپ تحت فشار قرار می گیرد تا صحت عملیاتی آن آزمون و بررسی شود.
  • در خصوص اتصال ساخته شده که اغلب از نوع اسپلیت تی می باشد نیز تست غیر مخرب برای کنترل فشار آن انجام خواهد شد تا بتوانیم از عملکرد آن حین بهره برداری و نصب روی لوله اطمینان حاصل کنیم.
هات تپ لوله و تست غیر مخرب
هات تپ و تست
  • در خصوص ولوی که روی اتصال نصب می شود نیز باید تست غیر مخرب فشار انجام شود. چنان که می دانیم در صورتی که ولو مربوطه دارای عملکرد مناسبی نباشد و با عیب و ایراد در حین کار مواجه شود می تواند فلسفه عملیات هات تپ انجام شده را زیر سؤال ببرد. از این رو باید روی آن نیز تست غیر مخرب انجام داد. چه بسیار ولوهایی که دارای تأییدیه کنترل کیفی سازنده نیز می باشند و بدون تست روی اتصالات نصب می شوند اما پس از بهره برداری پی می بریسم که دارای ایراداتی نظیر نشتی و مواردی از این قبیل هستند.
  • در خصوص تأسیسات مورد نیاز برای انجام هات تپ نیز تست های لازم باید انجام شود. تأسیساتی که انرژی مورد نیاز برای انجام کار را فراهم می کنند و به نوعی منبع تغذیه دستگاه هات تپ برای عملیات هستند باید مورد بررسی و آزمون غیر مخرب قرار گیرند تا در حین کار با مشکلی از ناحیه آن ها مواجه نشویم.
  • در خصوص متریال های تهیه و تأمین قطعات نیز باید تست ها و آزمون های لازم انجام شود. انجام تست های فشار و تنش و خمش و موادری از این نظیر برای این که از عملکرد صحیح قطعات در حین کار مطمئن باشیم قدمی اساسی برای انجام کار گرم هات تپ است.

عملیات هات تپ یا انشعاب گرم خطوط لوله زمانی دارای کارآیی مناسب خواهد بود که از تمامی جوانب و جنبه ها مورد بررسی و آنالیز قرار گیرد. انجام تست ها جهت اطمینان اط عملکرد دستگاه ها و ابزارها جزوی ضروری از عملیات هات تپ، و موردی است که حتما باید در روش های اجرایی و دستورالعمل های انجام هات تپ بدان ها پرداخته شود. وظیفه مجموعه های مهندسی است که نسبت به این مساله هوشیار باشند و تمامی تدابیر لازم را در این خصوص و در مستندات اتخاذ کرده باشند.