هات تپ خطوط لوله (hot Tapping) از فرایندهای گرم در ارائه خدمات خطو لوله محسوب می‌شود که صاحبان صنایع خطو لوله را از قطع جریان سیال بمنظور انشعاب‌گیری معاف می‌دارد. به عبارتی دیگر، در عملیات هات تپ گیری بدون نیاز به خاموش کردن خط و تقبل هزینه های ناشی از آن، می‌توان عملیات انشعاب‌گیری از خطوط لوله را به انجام رساند. این فن‌آوری معمولاً برای آن دسته از مجتمعهای صنعتی مفید به فایده است که بنا به هر دلیلی نیازمند انجام تعمیرات، تعویض قطعات و مواردی از این دست روی خطوط لوله خود می‌باشند اما از طرف دیگر شرایط لازم برای خاموش کردن خط و تعطیلی فرایندها برایشان مقدور نیست. در واقع مزیت اصلی این روش نسبت به روشهای سنتی نیز در همین نکته می‌باشد که بدون ایجاد اختلال در فرایندهای جاری خطوط لوله، عملیات انشعاب گیری انجام شده و مشتریان را از تقبل هزینه‌های ناشی از خاموشی خط و درگیری نفرات و اپراتورها باز می‌دارد.
هات تپ خطوط لوله و مخازن به لحاظ فاکتورهای ایمنی و فنی از حساسیت بالایی برخوردار است و فقدان دانش فنی، یا عدم توجه به استانداردهای ایمنی و فنی طبیعتاً تبعاتی جبران‌ناپذیر خواهد داشت، اما در صورت انتخاب مجریان متبحر در انجام عملیات هات تپ، و نیز اهتمام ایشان به رعایت استانداردها و الزامات بدون شک مزایای آن متوجه مشتریان خواهد شد. از همین روست که اقبال به این شکل از خدمات صنعتی افزایش پیدا کرده است و کارفرمایان ترجیح می دهند به جای برگزیدن روش های سنتی و پذیرفتن هزینه های بالای ناشی از تعطیلی خط، هات تپ را برای انشعاب گیری از لوله انتخاب کنند.
مواردی که انجام عملیات هات تپ را توجیه پذیر می‌سازند:
ایجاد انشعاب جدید: مجتمعهای صنعتی نظیر پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها، و صنایع سنگین نظیر فولاد و ذوب‌آهن بمنظور توسعه خطوط موجود و گسترش خطوط لوله نیازمند گرفتن انشعاب‌های جدید از خطوط لوله موجود هستند. در این راستا، عملیات هات تپ یا انشعاب گرم بهترین راهکار محسوب خواهد شد. به این شرح که معمولاً از محل خطوط لوله پرفشار، عملیات hot tapping صورت می‌گیرد و خروجی عملیات هات تپ که یک انشعاب جدید خواهد بود، حکم ورودی فاز توسعه خطوط جدید خواهد بود. در این شرایط بدیهی است که محاسبات لازم برای ظرفیت طرح توسعه جدید باید انجام شده باشد تا میزان سیالی که قرار است به آن منتقل شود مشخص شود. خروجی این مطالعات نقش زیادی در انتخاب سایز hot tap، تعداد عملیات هات تپ، محل انجام هات تپ یا آن خط لوله یا خطوط لوله ای که عملیات hottapping روی آن ها انجام خواهد شد دارد.
تغییر مکان خطوط لوله: گاهی اوقات مجتمعهای صنعتی بمنظور تغییر مسیر خطوط لوله نیازمند آن هستند که از آغاز محل انتقال یک انشعاب جدید ایجاد کنند و از همان محل خطوط لوله موجود را به مسیری جدید راهنمایی کنند. در این شرایط نیز استفاده از عملیات انشعاب گرم هات تپ بهترین راهکار خواهد بود. این مورد در مواقعی رخ می‌دهد که برای مثال مجتمع صنعتی در صدد است محل انجام فرایندها را از یک مکان، برای مثال از یک کارگاه به کارگاهی دیگر منتقل کند. این کار به دلایل مختلف نظیر فرسودگی تجهیزات یک کارگاه رخ می‌دهد. در چنین شرایطی کارگاهی جدید با تجهیراتی جدید آماده شده و از طریق عملیات هات تپ، خطوط لوله حاوی سیال به محل کارگاه منتقل خواهد شد. با این راهکار، می‌توان بدون قطعی جریان سیال و تعطیل کردن فرایند مذکور، فرایند انتقال جریان سیال به کارگاه جدید را به انجام رساند.
انجام عملیات استاپل: استاپل یا انسداد خطوط لوله فرایندی به منظور انجام تعمیرات یا تعویض تجهیزات در بخشی از خطوط لوله، به طوری که کل فرایند مذکور بدون نیاز به قطعی جریان سیال و تعطیل کردن امور انجام شود. برای انجام عملیات استاپل، حداقل به چهار عملیات هات تپ نیاز داریم. خروجی دو عملیات هات تپ مذکور حکم سر ابتدایی و انتهایی خط فرعی بای پس موقتی را خواهد داشت که مانع انسداد جریان سیال می‌شود، و دو عملیات هاتتپ دیگر نیز بمنظور انجام عملیات انسداد خط لوله موجود بکار خواهند رفت. در خصوص سایز انشعاب‌های هات تپ در عملیات‌های استاپل ترجیح بر آن است که هر چهار عملیات هات تپ مذکور به صورت سایز به سایز انجام شوند.
سایز دو هات تپ اول و آخر که به ایجاد خط فرعی بای پس مربوط می‌باشند با توجه به فشار و جریان سیال و روند جاری خط لوله بهتر است سایز به سایز باشند. در خصوص دو عملیات hot tap دیگر نیز از آنجا که پلاگ‌های مسدود کننده جریان باید از مجرای آنها عبور و کل خط لوله را مسدود سازند می‌بایست ضرورتاً به صورت سایز به سایز انجام گیرند.
نصب تجهیزات جدید: گاهی اوقات در نقطه‌ای از یک خط لوله نیاز به نصب قطعات و تجهیزات جدید نظیر ونت یا ولو کنترل و … احساس می‌شود. در چنین شرایطی، باز هم بمنظور نصب تجهیزات بدون نیاز به قطعی جریان سیال از عملیات hot tap استفاده می‌شود. بدین ترتیب که با سوراخ کردن لوله و دسترسی به فضای داخلی لوله و سیال، امکان نصب تجهیزات و قطعات فراهم می‌شود.
اما چنان‌که اشاره شد روشهای دیگری نیز برای انشعاب گیری از خطوط لوله موجودند که با استفاده از آنها می‌توان عملکردهای فوق را به انجام رساند، اما آنچه به هات تپ نقش حائز اهمیت در مقایسه با این روش‌ها می‌دهد مزایایی است که در صورت بکار بردن آن نصیب مجریان و تصمیمگیران مجتمعهای صنعتی می‌شود. در واقع از طریق عملیات hot tap بخشی از مزاحمت‌ها و هدر رفت زمان، بودجه و توان نیروی انسانی رفع می‌شود و از این رو نسبت به سایر روش‌ها مقرون به صرفه‌تر است. در واقع از طریق انشعاب گیری گرم hottapping می‌توان از موارد زیر اجتناب کرد:
قطع کردن جریان سیال داخل لوله: در روشهای سنتی انشعاب گیری از خطوط لوله، صاحبان صنایع ناچار بودند جریان سیال درون لوله را قطع کرده، خط را تخلیه کرده و سپس فرایند سوراخکاری لوله و نصب انشعاب را انجام دهند. این فرایند در صورت صحت و دقت کل فرایند نیز زمان هدر رفت بسیار بالایی داشته و بخشی از نیروی انسانی را نیز درگیر خود می‌کرد. این در حالی است که روش هات تپ معایب ناشی از روشهای سنتی را رفع کرده و باعث صرفه‌جویی در هزینه و زمان انجام عملیات خواهد شد.
خاموش کردن بخشی از مجموعه و فرایندهای مرتبط با آن: انشعاب گرم هات تپ نیاز به خاموشی خط جهت انجام عملیات انشعاب گرم را رفع می‌کند، در واقع مزیت هات تپ نسبت به سایر روشهای انشعاب گیری و در اصل دلیل جذابیت این فن‌آوری برای صاحبان صنایع در همین نکته است که برای انجام عملیات هات تپ نیاز به خاموشی خط و تعطیل کردن فرایندهای مجموعه صنعتی نخواهیم داشت. بنابراین با استفاده از روش hottap می‌توان در عین پیشبرد اهداف و ایجاد انشعاب جدید، از فرایندهای جاری خطوط لوله نیز بهره برد و مجتمع بدون ایجاد مزاحمتی از جانب فرایند هات تپ عملکرد خود را حفظ خواهد کرد.
برش لوله و پذیرش خطرات ناشی از آن: از آنجا که غالباً فرایند انشعاب گیری خطوط لوله زنده روی لوله‌هایی ایجاد می‌شود که بخشی از فرایندهای انتقال سیال را بر عهده داشته‌اند، و از آنجا که بمنظور برش لوله نیازمند تخلیه خط از سیال می‌باشیم، فرایند برش روی خط لوله تخلیه شده خطراتی بهمراه خواهد داشت، چرا که سیال هیچ وقت تمام و کمال از خط خارج نمی‌شود وهمواره رسوبات و مواد شیمیایی ناشی از آن ولو به مقدار محدود در محیط درون خط لوله باقی می‌ماند. از این رو حین برش لوله ممکن است سوانح ناخوشایندی پیش بیاید.فن‌آوری هات تپ دارای قابلیت‌هایی است که احتمال بروز خطر ناشی از برش لوله حاوی سیال را به حداقل ممکن می‌رساند. از این رو با استفاده از عملیات هات تپ از برش لوله و خطرات ناشی از آن نیز مصون می‌مانیم.
هدر رفت زمان و انرژی نیروی کار بمنظور انجام فرایند طولانی تخلیه خطوط: اگر برای انشعاب گیری خطوط لوله حاوی سیال از روش‌هایی غیر از هات تپ استفاده شود طبیعتاً زمان فرایند به شکل بارزی افزایش خواهد یافت. عملیات هات تپ نیازمند برخی پیش آماده‌سازی‌ها دارد که اغلب در محلی خارج از سایت انجام می‌شود، چرا که برای تکمیل آنها نیازی به دسترسی به خط لوله نیست. تنها دو عملیات نصب اسپلیت تی روی لوله و انجام برش گرم hot tap در محل سایت و روی خط لوله انجام می‌گیرند که هر دو نیز بدون مزاحمت در روند جریان سیال درون لوله انجام خواهند شد. در حالی که در سایر روشهای سنتی انشعاب گیری مراحل انجام فرایند، از تخلیه خط، تخلیه رسوبات، برش و انشعاب همگی مستقیما روی خط لوله و در شرایطی انجام می‌شوند که خط تخلیه می‌شود و عملکرد جاری‌اش را از دست می‌دهد. از این رو عملیات هات تپ نسبت به سایر روش‌ها دارای صرفه زمانی، انسانی و مالی است.
مجموعه عوامل فوق عملیات هات تپ را به فرایندی دارای مزیت و برتری نسبت به روشهای سنتی میگرداند و از این حیث تمامی صاحبان صنایع و تصمیمگیران فعال در مجتمعهای نفت و گاز و پتروشیمی ترجیح میدهند بمنظور انشعاب یگری از خطوط لوله از عملیات هات تپ بهره ببرند.
بدیهی است که مجموعه های پالایشگاهی به دنیال بهترین و مطمئن ترین و در عین حال کم هزینه ترین روش های انجام کار گرم هستند و طبیعتاً به سراغ روش هایی خواهند رفت که درجه فن آوری بالاتری داشته، و بر بهینه سازی و بهره وری فرایندها می افزایند.
مجریان هات تپ نیز می‌بایست صلاحیت و دانش فنی لازم برای انجام و پیشبرد تمامی گام‌های پروژه را داشته باشند. درست است که hottap باعث تسهیل بسیاری از فرایندها در خطوط لوله می‌شود اما این امر به قیمت پیچیده‌تر شدن و تخصصی شدن فرایند انشعاب گیری به دست می‌آید و از این حیث دانش فنی و تخصص شرط اصلی تبدیل شدن یک واحد صنعتی به پیمانکار واجد صلاحیت هات تپ خواهد بود. مجریان هات تپ باید توان فنی و تجهیزات مناسب برای انجام عملیات هاتتپ در موقعیت‌ها و محل‌های متفاوت، روی انواع خطوط لوله و حاوی انواع مختلف سیالات باشند.
شرایطی که یک مجری عملیات هات تپ را تبدیل به پیمانکار واجد صلاحیت میگرداند متعدد است. مجری hot tap در درجه اول باید تجربه انجام عملیات هاتتپ طی سالیان متمادی و در سایزها و شرایط مختلف را داشته باشد. بدون شک حسن سابقه در زمینه انجام این عملیات پیچیده ازمهم‌ترین نقاط قابل اتکا برای انتخاب مجری عملیات hot tapping است. از سوی دیگر طبیعتاً تجربه در صورتی مفید به فایده خواهد بود که با دانش فنی و تخصص علمی در زمینه ابعاد و جنبه‌های مختلف عملیات هات تپ آغشته باشد. وجود یک تیم مهندسی متبحر و کارآزموده و دارای دانش در حوزه های نفت، مکانیک، طراحی و مدیریت فرایندها از الزامات عملیات هات تپ است. تیم فنی و مهندسی زبده با اتخاذ تدابیر ویژه می‌تواند گام‌هایی ثمربخش جهت تسهیل و اطمینان بخشی به عملیات hot tap بگذارد.
اپراتورهای کارآزموده و دارای تجربه و تبحر در خصوص هاتتپ نیز از نقاط قوت یک مجری واجد صلاحیت عملیات هات تپ خواهد بود. علاوه بر مؤلفه‌های فوق، تجهیزات و امکانات مناسب نیز در انجام عملیات hottap ضروری است. مجری هات تپ باید در این خصوص کاملاً به روز و مجهز به بهترین تکنولوژی‌ها و تجهیزات جهت انجام عملیات هات تپ باشد.
مشتریان و بهره گیرندگان از عملیات hot tap باید حین انتخاب مجری هات تپ به تمامی نکات فوق به دقت توجه کنند، در غیر این صورت فرایند با مخاطرات و مشکلاتی احتمالی به همراه خواهد بود. تمامی گام‌های یک عملیات هات تپ، از انتخا مجری، تا طراحی و ساخت و نصب، و در نهایت عملیات انشعاب گرم هات تپ باید با دقت، وسواس و حساسیت انجام گیرد تا از بروز کوچترین ایراد فنی و ایمنی ممانعت شود.