اسپلیت تی اتصال سه راهی خطوط لوله است که در صنایعی که به خطوط لوله مرتبط هستند استفاده زیادی از آن می شود. کاربردهای مختلف این اتصال سبب شده، به یکی از پرمصرف ترین اتصالات خطوط لوله تبدیل شود. اتصال اسپلیت تی را به دو صورت مکانیکی و جوشی بر روی لوله نصب می کنند. در صورتی که اتصال از نوع مکانیکی باشد، بدون استفاده از جوشکاری و با پیچ و مهره بر روی لوله نصب می شود. میزان آب بندی اتصالات اسپلیت تی مکانیکی با اتصال اسپلیت تی جوشی به یک اندازه است و موارد استفاده از نوع مکانیکی این اتصال به شرایط خط لوله بازمی گردد. نوع جوشی اتصال اسپلیت تی با استفاده از جوشکاری بر روی لوله نصب می شود. چنانچه اسپلیت تی را با عملیات جوشکاری بر روی لوله نصب کنیم، اسپلیت تی، اتصال دائم خط لوله نام خواهد گرفت و جداسازی آن از لوله توجیه فنی نخواهد داشت.
در این نوشته قصد داریم موارد استفاده از اتصال اسپلیت تی را شرح دهیم.
موارد استفاده از اتصال اسپلیت تی
پالایشگاه ها، نیروگاه ها و به خصوص نیروگاه های سیکل ترکیبی، مجتمع ها و واحدهای پتروشیمی، آب و فاضلاب، شرکت گاز، بیمارستان ها و غیره، همگی از صنایع و اماکنی هستند که می توانند در زیرساخت و شبکه خود خطوط لوله داشته باشند. خطوط لوله در این صنایع و اماکن انتقال دهنده سیالات تولیدی یا استخراج شده و یا مواد و سیالات مورد نیاز این صنایع هستند. به طور حتم می توان گفت که این خطوط شرایطی را پشت سر می گذارند که سبب می شوند به برخی موارد از جمله، انشعاب گیری، تعمیرات و نصب تجهیزات نیاز پیدا کنند. در چنین شرایطی استفاده از اتصالات بر روی لوله الزامی و ضروری خواهد بود تا بتوان عملیات مورد نظر را اجرا کرد. همان طور که گفتیم اتصال اسپلیت تی از پرکاربردترین اتصالات خطوط لوله است و در چنین مواقعی استفاده از آن نسبت به اتصالات دیگر بیشتر مشهود خواهد بود. موارد استفاده از اتصال اسپلیت تی به شرح زیر می باشد:
- ورودی انشعاب
انشعاب گیری از خطوط لوله، یکی از الزامات خطوط لوله ای است که سیالات پایه ای و یا مواد خام پالایشگاه ها و مجتمع های پتروشیمی را تشکیل می دهند. در این اماکن این سیالات را با استفاده از انشعاباتی که بر روی لوله های اصلی ایجاد می کنند به واحدهای جدید انتقال داده و از سیال مذکور در جهت تولیدات جدید و یا گسترش بهره برداری استفاده می کنند.
عملیات انشعاب گیری از خطوط لوله به شیوه های مختلفی اجرا می شود. شیوه های سنتی و قدیمی بسیاری برای انشعاب گیری از خطوط لوله وجود داشته که البته این شیوه ها برای اجرایی شدن نیاز به توقف در جریان سیال لوله اصلی داشت. به همین دلیل کاهش در بهره برداری از سیال درون لوله و نیز زمان بر بودن این شیوه های انشعاب گیری موجب ضررهای اقتصادی زیادی می شد. اما امروزه انشعاب گیری به شکلی نوین یعنی با استفاده از عملیات هات تپ انجام می شود. در عملیات هات تپ جریان خط لوله توقف نمی شود و لوله در حین انشعاب گیری تحت فشار است. بنابراین افت در بهره برداری و خدمات رسانی از خط لوله به وجود نمی آید.
نیروگاه ها و بیمارستان ها نیز به منظور گسترش زیرساخت و محیط کاری از انشعاب گیری استفاده می کنند.
خطوط لوله آب و فاضلاب و همچنین گاز شهری نیز به منظور اضافه شدن مشترکین از انشعاب گیری بهره گیری می کنند.
اتصال اسپلیت تی در انشعاب گیری
اتصالات اولین جزء از اجزای اصلی در انشعاب گیری هستند که باید بر روی لوله نصب شوند. این اتصالات محل برش بر روی لوله را نشت گیری می کنند و مانع از درز سیال به محیط بیرونی لوله می شوند. همچنین استحکام بخشی به محل ورودی انشعاب بر عهده اتصالات است. اتصالات بستر مناسب برای نصب ولو (شیر) و دیگر ابزارآلات و تجهیزات را بر روی لوله فراهم می کنند. اتصال اسپلیت تی از مستحکم ترین اتصالات خطوط لوله است. این اتصال لوله را به صورت تمام محور دربر می گیرد و محل اتصال را نشت گیری می کند.
- نصب تجهیزات ابزار دقیق و کنترلی
کنترل خطوط لوله یکی از الزامات صنایعی است که سیالات را با استفاده از این خطوط انتقال می دهند. فشار، دما، دبی و بسیاری از عوامل دیگر مربوط به سیالات گازی و مایع وجود دارند که باید مرتباً اندازه گیری و کنترل شوند تا مشکلی برای خط لوله پیش نیاید. کنترل و اندازه گیری این پارامترها با استفاده از تجهیزات کنترلی و ابزار دقیق انجام می شود. این تجهیزات با استفاده از اتصالات و از جمله اتصال اسپلیت تی در مکان های خاصی بر روی لوله نصب می شوند. سپس پارامترهای مذکور را اندازه گیری و به اتاق کنترل و فرمان می فرستند. در اتاق کنترل ناظرین خط لوله را زیر نظر دارند و در صورت بروز نقص اقدامات لازم را انجام می دهند. همچنین در صورت نیاز به تغییرات در این پارامترها، از اتاق کنترل، دستوراتی مبنی بر کم و زیاد شدن این پارامترها به تجهیزات کنترلی و ابزار دقیق ارسال می شود.
- مسدود کردن خط لوله
مسدود کردن خط لوله به صورت موقت و یا دائم در دستور کار برخی اماکن قرار می گیرد. مسدود کردن دائم زمانی رخ می دهد که قرار باشد سیال درون یکی از خطوط برای همیشه به واحدی دیگر منتقل شود و یا به طور تولید و بهره برداری از آن سیال پایان یابد. مسدود کردن موقت خط لوله نیز به منظور تعمیر و تعویض موضعی خط لوله انجام می شود.
- مسدود کردن دائم خط لوله (های استاپ) با اتصال اسپلیت تی
شکل اتصال اسپلیت تی در عملیات هات استاپ اندکی متفاوت از دیگر اتصالات اسپلیت تی است. این اتصال نیز سه راهی خواهد بود با این تفاوت که می توان درون محفظه ی آن پلاگ قرار داد. پلاگ به منظور مسدود کردن مسیر جریان و به طور کل مسدود کردن خط از محل نصب اسپلیت تی، تعبیه می شود.
- مسدود کردن موقت خط لوله ( استاپل) با اتصال اسپلیت تی
در صورت آسیب دیدن خط لوله در مواضع خاص، نیاز به تعمیر احساس می شود. تعمیر این مواضع با استفاده از عملیات استاپل به این صورت است که جریان سیال به صورت موقت در قسمت آسیب دیده خط لوله متوقف می شود. این در حالی است که جریان سیال در کل خط برقرار خواهد بود و بهره برداری از خط متوقف نخواهد شد. جریان را به صورت موقت از موضع آسیب دیده وارد لوله فرعی به نام بای پس می کنند سپس با استفاده از دستگاه استاپل اقدام به پلاگ گذاری در طرفین موضع آسیب دیده می کنند و مقدار باقی مانده سیال را با شیرهای مخصوص از درن قسمت آسیب دیده تخلیه می کنند. به این ترتیب موضع آسیب دیده ایزوله شده و می توان این قسمت را از خط لوله جدا کرد و لوله جدیدی را جایگزین آن کرد. پس از جایگزینی لوله پلاگ ها را خارج کرده و جریان را مجدداً وارد لوله اصلی می کنند.
در عملیات چهار برش به منظور نصب بای پس و نیز پلاگ گذاری در طرفین موضع آسیب دیده ایجاد می شود که بر روی هر چهار برش اتصال اسپلیت تی نصب می کنند. بر روی هر چهار اسپلیت تی چهار ساندویچ ولو نصب می شود. دو عدد از این مواضع به منظور ایجاد انشعاب بای پس هدف عملیات انشعاب گیری هات تپ قرار می گیرند و بر روی دو عدد دیگر از آن ها دستگاه استاپل نصب می شود تا پلاگ گذاری درون لوله را انجام دهد.
اسپلیت تی اتصالی که به صورت تخصصی توسط شرکت های مختلفی ساخته می شود و در برخی موارد ساخت آن به صورت پیوسته با ولو خواهد بود تا تعداد اتصالات فلنجی در آن ها کاهش یابد. این اتصال با استفاده از اعمال گوناگونی همچون هوابرش، فرزکاری، تراشکاری، سندبلاست، واترجت، سنگ زنی و جوشکاری ساخته می شود و برای استفاده در موارد ذکر شده به فروش می رسد.