عملیات هات تپ یا انشعاب گرم از ان دسته خدمات در مورد خطوط لوله و مخازن می باشد که با توجه به منافع و بازدهی بالا در مقایسه با روش های گذشته انشعاب گیری بسیار مورد توجه صنایع نفتی و گازی و پتروشیمی و نیروگاهی قرار گرفته است. عملیات هات تپ یا انشعاب گرم همان طور که از نام آن نیز بر می آید روی مسبر و خط لوله یا مخزنی انجام می شود که حاوی مواد و سیالات است. در این فرایند انشعاب گیری هنگامی صورت می گیرد که سیال درون آن جاری است. از این رو این روش در مقایسه با سایر روش ها دارای مزایای بسیاری است. بزرگ ترین مزیت هات تپ یا انسعاب گرم عدم نیاز خاموشی خط است. معمولاً مجتمع های پالایشگاهی، پتروشیمی و نیروگاهی برای انجام هات تپ یا انشعاب گیری باید مجموعه فعالیت های خط را متوقف کنند و انشعاب مذکور را در شرایطی بزنند که خط غیر فعال و فاقد سیال است. یعنی نه تنها نیاز به متوقف کردن روند فعالیت خط داریم بلکه می باید مجموعه را خالی از سیال کنیم.
به همین ترتیب واحدهای صنعتی در صورت عدم استفاده از هات تپ یا انشعاب گرم خسارت های بالایی می بینند چرا که مجموعه فعالیت ها، یا حداقل بخشی از آن را باید متوقف کنند. در مقابل با استفاده از عملیات هات تپ می توان فعالیت های مجتمع را حفظ کرد و در عین حال عملیات انشعاب گیری از خط لوله یا مخزن را به انجام رساند.
انجام عملیات هات تپ یک فرایند پیچیده، دارای عناصر تعیین کننده بسیار و دارای ریسک بالایی می باشد. رعایت استاندارد های جوشکاری و سرویس های خطوط لوله در خصوص آن الزامی می باشد. مجریان و طراحان فرایند انشعاب گیری از این روش بایستی علاوه بر داشتن تجربه و تبحر کافی در زمینه انشعاب گیری به روش گرم یا هات تپ نسبت به استاندارد های بین المللی معتبر که مرتبط با فرایند می باشند آشنایی داشته باشند.
استاندارد های هات تپ یا انشعاب گرم
اصلی ترین استاندارد های عملیات انشعاب گرم را می توان در موارد زیر را برشمرد:
- API2201: که به استانداردهای فنی و ایمنی مربوط به عملیات انشعاب گیری گرم می پردازد. الزامات جوشکاری، نیروی کار واجد صلاحیت و مواری از این دست در استاندارد های مذکور در هات تپ یا انشعاب گرم ذکر شده است.
- API1104: که به استانداردهای جوشکاری روی خطوط لوله می پردازد. از آن جا که جوشکاری بخشی بی دلیل در عملیات انشعاب گرم یا هات تپ محسوب می شود، رعایت استانداردهای جوش مخصوصاً در مراحل جوشکاری اتصال روی لوله دارای اهمیت بالایی
- است.
- ASME B16.5: که به استانداردهای فلنج ها می پردازد. در هر عملیات انشعاب گیری گرم معمولاً از فلنج های بسیاری استفاده می شود. دو سر ولو فلنج دار می باشند و به غیر از آن اتصال سه شاخه ای که ساخته و نصب می شود نیز دارای سر فلنج دار است. همچنین خود دستگاه هات تپ نیز از طریق فلنج منتهی به آداپتور روی ولو نصب می شود. از این رو در انتخاب و استفاده از فلنج با توجه به متغیرهای خط لوله یا مخزن دقت بالایی باید مبذول شود. در غیر این صورت ممکن است موجبات عدم تعادل مجموعه و بروز سانحه و آسیب حین کار یا پس از پایان کار را داشته باشیم.
مراحل هات تپ
موارد فوق قسمتی از استاندارد های عملیات هات تپ یا انشعاب گرم است که باید یه ان ها توجه کرد. اما به طور کلی فرایند هات تپ عمدتاً دارای مراحل و مراتب زیر می باشد:
- مطالعات و امکان سنجی اولیه: مجموعه فنی و مهندسی ابتدا به ساکن اطلاعات فنی عملیات انشعاب گرم را دریافت کرده و با انجام مطالعات طراحی های لازم در خصوص هر یک از مراحل انجام هات تپ را به پیش می برند. در صورتی که هر یک از مراحل ممکن نباشد یا باید با استفاده از روش های نوآورانه مشکل را برطرف کرد و در غیر این صورت نسبت به عدم امکان انجام عملیات مراتب را به اطلاع کارفرما و درخواست کننده عملیات رساند.
- ساخت اتصال: پس از تأیید برنامه اتصال برای انشعاب گیری گرم اماده می شوند. این اتصال بسته به شرایط فنی کار انتخاب می شود. معمولاً اتصال اسپلیت تی رایج ترین اتصال مورد استفاده در عملیات هات تپ به شمار می رود. این مرحله فرایند جوشکاری از اهمیت بالایی برخوردار است. اتصال قرار است در محل انجام عملیات انشعاب گرم نصب شده و فشار وارده از ناحیه هات تپ یا انشعاب گرم را تحمل کند. از این رو هم در طراحی و هم در ساخت باید نهایت دقت و احتیاط لازم را در نظر گرفت.
- نصب ولو و سایر قطعات مورد نیاز: در مرحله بعد ولو روی مجموعه نصب می شود تا از طریق آن بتوان جریان ورود و خروج دستگاه هات تپ را کنترل و مدیریت کرد. همچنین با استفاده از ولو جریان سیال انشعابی نیز تحت مدیریت قرار می گیرد و کارفرما می تواند هر زمان که مورد نیاز بود جریان سیال را باز کند یا ببندد. لازم به ذکر است برای خصلت آب بندی مجموعه استفاده از گسکت میان اتصالات و فلنج های این ابزار و اتصالات ضروری است.
- نصب دستگاه و انجام عملیات: دستگاه هات تپ از محل سر فلنج دار خود روی ولو نصب می شود و پس از انجام اقدامات آماده سازی و تست ها و آزمایش های اولیه فشار و جوش، عملیات انشعاب گیری گرم به انجام می رسد. در صورتی که تمامی مراحل نام برده با دقت کافی انجام شده باشند هات تپ یا انشعاب گرم نیز در اسرع وقت و معمولاً در زمان کوتاه به انجام خواهد رسید.
هات تپ روی چه خطوط لوله ای ممکن است؟
به طور کلی هات تپ یا انشعاب گرم روی هر نوع خط لوله ای ممکن است. تنها شرطی که می توان گذاشت این است که لوله یا مخزن باید استحکام و سختی لازم را داشته باشد تا حین برش و تحمل فشار از جانب دستگاه هات تپ دچار مشکل نشود. علاوه بر این ممکن است عملیات هات تپ روی آن دسته از خطوط لوله که جوشکاری روی آن ها امکان پذیر نیست دارای دشواری هایی باشد. بسیاری از واحدهای صنعتی به علت فقدان تکنولوژی جهت کار روی این خطوط، از انجام هات تپ روی آن ها سر باز می زنند، چرا که امکان نصب اتصال روی لوله از طریق جوشکاری وجود ندارد. این در حالی است که می توان با استفاده از اتصالات مکانیکی که به صورت پیچ و مهره روی هم نصب می شوند مشکل مطرح شده را رفع کرد. اسپیلیت تی مکانیکی یک اتصال رایج در این فرایند است که حتی در خطوط لوله فلزی که امکان جوشکاری روی ان وجود دارد نیز مورد استفاده قرار می گیرد، اما در خصوص لوله های غیر فلزی استفاده از همین اتصال پیشنهاد می شود.
با همه این احوال انجام عملیات هات تپ یا انشعاب گرم روی خطوط لوله غیر فلزی چون پلی اتیلن ها و نئوپان ها و حتی خطوط لوله بتنی امکان پذیر است به شرط آن که طراحی و مهندسی به دقیق ترین شکل ممکن انجام شود و مجری عملیات هات تپ نیز دارای تبحر کافی برای انجام چنین کاری باشد.
هات تپ روی چه سیالاتی ممکن است؟
انشعاب گیری گرم یا هات تپ روی هر سیالی ممکن است و در این مورد محدودیتی برای انشعاب گیری به روش گرم وجود ندارد. سیالاتی چون آب، نفت خام و فرآورده های نفتی، گاز و فرآورده های آن، محصولات پتروشیمی، آب، بخار و نظایر آن معمول ترین سیالاتی هستند که در خطوط لوله جاری بوده و عملیات هات تپ روی آن ها انجام می گیرد. البته هر سیال اقتضائات و شرایط هات تپ خاص خود را داراست و اتصالات و تجهیزات متفاوتی می طلبد. به عنوان مثال بخار معمولاً دمای بالای ۴۰۰ درجه سانتیگراد دارد و می بایست دستگاه هات تپ تاب و توان تحمل این دمای بالا را داشته باشد. ضمن این که فشار بالایی نیز به همراه دارد و بنابراین انجام عملیات هات تپ بخار چه به لحاظ تأمین تجهیزات و آماده سازی دستگاه هات تپ، و چه به لحاظ اجرای عملیات انشعاب گرم هات تپ دشواری های خاص خود را دارد و چه بسا بسیاری از هات تپ کاران متبحر نیز از انجام آن سر باز می زنند. اما عملیات روی خطوط لوله مایع نظیر آب و نفت و …. آسان تر می باشد. خطوط لوله حاوی سیال گاز نیز معمولاً فراریت و سیالیت بالایی دارند و می بایست جوانب احتیاط در خصوص عملیات انشعاب گیری به روش گرم را در موردشان رعایت کرد.
امیدواریم متن بالا در خصوص هات تپ یا انشعاب گرم برای شما مفید باشد.
