تست جوش در هات تپ یکی از مجموعه فرایندهای ایمنی است که در دستور کار اعضای عملیات هات تپ قرار خواهد گرفت. عملیات هات تپ به مجموعه پروژه هایی اطلاق می شود که در آن ها انشعاب گیری از خط لوله های در حال سرویس جزء اصلی کار محسوب می شود. در این عملیات قطعاتی را با عنوان اتصالات و با استفاده از بهینه ترین و به روزترین روش های جوشکاری می سازند و برای شروع عملیات روی خط لوله مورد نظر نصب می کنند.
اقدامات لازم پیش از تست جوش در هات تپ
جوشکاری در هات تپ جزء بسیار مهمی از عملیات را تشکیل می دهد. جوشکار در عملیات هات تپ باید به وظایف خود آشنا و در امور فنی کار خود تسلط صد در صدی را داشته باشد. پس از عملیات جوشکاری تست جوش مهم ترین نقش در حصول اطمینان از ایمنی هات تپ را خواهد داشت.
جوشکاری در هات تپ عملیاتی است که هم در کیفیت فرایند عملیات دخیل است و هم ملزم به رعایت نکات ایمنی مهمی خواهد بود. جوشکاری می تواند انواع مخاطرات زیستی و شیمیایی را متوجه خود کند. محیط کاری جوشکاران اغلب شامل مایعات قابل اشتعال و گازهای متراکم می باشد. بنابراین جوشکاران می بایست طبق آیین نامه های جوشکاری از قبیل WPS و PQR عمل کنند و هم چنین دستورالعمل های ایمنی و فنی را که مهندسین عملیات هات تپ به آن ها گوشزد می کنند ، با دقت فراوان انجام دهند.
WPS فرم استانداردی است که به آن فرم مشخصات روش جوشکاری می گویند. این فرم در جهت مشخص کردن جزئیات فرایند جوشکاری یک قطعه یا آلیاژ تکمیل می شود. این فرم براساس نیازهای عملیاتی جوشکاری در پروژه های هات تپ تنظیم می گردد. تهیه و طراحی WPS برای مشخص نمودن پارامترهای قطعه ، الکترود یا سیم جوش مصرفی ، تنظیمات دستگاهی و غیره به کار می رود و با استفاده از استانداردهای شرکت هایی همچون ASME-IX تهیه و طراحی می گردد.
هدف استفاده از فرم WPS این است که در پایان عملیات ، جوش به دست آمده با جوشکاری طراحی شده نهایت هم خوانی را داشته باشد.
فرم بعدی PQR است که نتایج آزمایش قطعات را پس از ساخت و جوشکاری به صورت مکتوب در اختیار قرار می دهد. فرم PQR عموما دو صفحه ای است. در صفحه اول آن اطلاعات و پارامترهای لازم برای انجام فرایند جوشکاری ذکر می شوند که نحوه ی تنظیم آن همانند فرم WPS خواهد بود. در صفحه ی دوم PQR نتیجه آزمایشات مختلفی را که روی نمونه های جوشکاری شده انجام می شود مکتوب می کنند. درجه کیفیت کار جوشکار نیز در این لیست نوشته می شود.
جوشکاری در هات تپ جزء فرایندهای انجام شونده قبل از شروع عملیات است. قبل از شروع جوشکاری نیز بررسی هایی از پیش تعیین شده ، عملیات جوشکاری را آماده اجرا خواهد کرد. به عنوان مثال پیش از شروع عملیات جوشکاری باید در نظر داشت که آیا جوشکاری بر مبنای دستورالعمل استاندارد انجام می شود یا خیر. بنابراین عملیات جوشکاری را از نظر تمامی دستورالعمل های پیش گرمایی ، جوش و پس گرمایی مورد بررسی قرار می دهند. طبق این دستورالعمل جوشکار می بایست دمای فلز را تا حدی بالا برده و سپس جوشکاری را آغاز کند. پس از پایان عملیات جوشکاری می بایست قطعات جوشکاری شده را به آهستگی سرد کنند تا از ایجاد ترک و درز در قطعات جوشکاری شده ممانعت به عمل آید.
دما و فشار سیال درون لوله نیز باید پیش از عملیات جوشکاری مورد بررسی قرار گیرد تا حد مجاز آن مشخص شود.
پس از اتمام فرایند جوشکاری و پایان یافتن مرحله پس گرمایی می بایست کل قطعات جوشکاری شده به منظور عدم وجود تخلخل و منفذ با تست جوش آزمایش می شوند. تست جوش در هات تپ به کارکنان این اطمینان را می دهد که فرایند جوشکاری با دقت تمام به انجام رسیده است.
انواع تست جوش در هات تپ و توضیحات آن
انواع تست جوش در هات تپ که جهت عیب یابی سطوح و قطعات جوشکاری شده در هات تپ مورد استفاده قرار می دهند ، عبارت اند از :
- تست جوش PT
- تست جوش UT ( اولتراسونیک )
- تست جوش RT ( رادیوگرافی )
- تست جوش VT
تست جوش PT
تست جوش PT یکی از روش های تست جوش در هات تپ است که برای یافتن عیوب سطحی جوش کاربرد دارد. این نوع تست جوش بیشترین کاربرد را در بازرسی از عملیات جوشکاری در پروژه های هات تپ دارد. در تست جوش PT با استفاده از خاصیت مویینگی ، یک نمونه مایع رنگی را روی سطح جوشکاری شده اسپری می کنند. پس از آن محل رنگ شده با آب شسته و با دستمال خشک می شود. تا این مرحله ماده رنگی درون تمامی منافذ و ترک های احتمالی نفوذ کرده است. سپس ماده بی رنگ دیگری که حکم ظاهرکنندگی دارد روی سطح اسپری می شود. در این مرحله تمامی منافذ و ترک ها قابل رؤیت می باشند. سپس اقدامات اصلاحی جوشکاری در نقاط عیب یابی شده انجام می شود.
تست جوش UT
تست جوش اولتراسونیک یا UT یکی دیگر از تکنیک های تست جوش در هات تپ است که برای تشخیص ناپیوستگی و گسست های داخلی و ارزیابی خوردگی در لوله استفاده می شود. قدرت نفوذ تست جوش UT نسبت به تست جوش رادیوگرافی بیشتر است.
در این روش صوتی با طیف بالا یا پایین ( بسته به عمق ) به طرف نقطه مورد نظر فرستاده می شود. در صورت برخورد جریان صوت به ماده یا تراکم متفاوت ، فرکانس صوت تغییر کرده و به سمت یک گیرنده منعکس خواهد شد. با استفاده از تجزیه و تحلیل فرکانس های برگشتی ایرادات احتمالی در جوشکاری اصلاح خواهد شد.
تست جوش RT
تست جوش رادیوگرافی یا RT نمونه دیگری از روش های تست جوش در هات تپ است که وظیفه عیب یابی عملیات جوشکاری را چه در سطح و چه در عمق مشخص خواهد کرد. اساس کار تست رادیوگرافی بر پایه اختلاف جذب ناشی از تابش های نفوذ کرده در جسم می باشد. در این روش برای نفوذ به جسم از پرتوهای ایکس و گاما استفاده می شود. به طوری که قطعه جوشکاری شده را در مقابل تشعشعات نافذ ایکس و گاما قرار می دهند. این اشعه ها بعد از عبور از جسم در یک رسانه ضبط می شوند و مورد بازرسی و تحلیل قرار می گیرند تا بتوان عیوب جوش شامل ناپیوستگی ، ترک و منافذ باز را تشخیص داد.
تست جوش VT
آخرین روش تست جوش در هات تپ تست جوش VT است که در آن بررسی حضور ناهنجاری های سطحی به صورت چشمی خواهد بود. البته ممکن است در برخی موارد از ابزاری همچون ذره بین یا آینه نیز برای انجام این کار استفاده شود.
تمامی روش های مذکور تست جوش در هات تپ از نوع غیر مخرب ( NDT ) هستند. در تست های غیر مخرب سازه یا قطعه مورد نظر برای انجام بازرسی و تست های مختلف تخریب نخواهد شد و تمامی تست ها بر اساس شرایط موجود در عملیات پیاده سازی می شوند.