خطوط لوله در عملیات هات تپ از مواد و آلیاژهای خاص و متفاوتی هستند. به طور واضح باید گفت که عملیات هات تپ را تنها روی خطوط لوله ی خاصی پیاده سازی می کنند. انتخاب و گزینش این خطوط لوله در عملیات هات تپ مهندسی شده و بر پایه اصول ایمنی هستند که موجب می شوند عملیات هات تپ به درستی اجرا شده و به پایان برسد.
خطوط لوله در عملیات هات تپ
در مبحث لوله کشی و تاسیسات دو اصطلاح در رابطه با لوله وجود دارد. اصطلاح پایپ که جهت انتقال سیالات از یک نقطه به نقطه دیگر با فاصله زیاد کاربرد دارد و اصطلاح تیوب که برای گردش سیال در داخل یک سیستم محدود کاربرد دارد.
خطوط لوله در عملیات هات تپ در پالایشگاه ها ، نیروگاه ها و خطوط انتقال آب به منظور انشعاب گیری یا عملیات لاین استاپ و هم چنین تعمیرات پس از نشتی یا خوردگی ، مراحل مختلفی را پشت سر می گذارند.
در تمامی این موارد مراحلی از قبیل انواع جوشکاری و اتصال بندی ، فشار و بار وارده از سمت اتصالات دائم یا غیر دائم و همچنین نیروی اصطکاک ناشی از برش دستگاه هات تپ متوجه خط لوله ی مورد نظر خواهد بود. بنابراین لوله باید قادر به تحمل کردن حرارت ، فشار و اصطکاک وارده از سمت اجزای عملیات هات تپ باشد.
جنس لوله ، مواد و آلیاژهای سازنده آن و هم چنین مقاومتی که در برابرهای فشارهای بیرونی خواهد داشت تعیین کننده ی این مساله خواهد بود که عملیات هات تپ می تواند روی خط لوله مورد نظر انجام شود یا خیر.
انواع خطوط لوله در عملیات هات تپ
انواع خطوط لوله که عملیات هات تپ می تواند روی آن ها انجام شود عبارت اند از :
- چدن
- چدن نشکن
- فلزات غیر آهنی
- فولاد پلاستیک
- بتن آرمه
در ادامه خصوصیات تمامی موارد بالا را به اختصار توضیح خواهیم داد.
لوله ی چدنی : لوله های چدنی بیشتر در خطوط انتقال و شبکه های توزیع آب کاربرد دارند. این لوله ها اغلب از چدن خاکستری ساخته می شوند. این نوع لوله های طول عمر بالایی دارند چون در برابر خوردگی از مقاومت بالایی برخوردارند. اما یکی از عیوب لوله های چدنی ، خاصیت شکنندگی و وزن زیاد آن ها می باشد. همین امر سبب می شود تا هزینه های اصلاحی و تعمیراتی زیادی گریبان گیر سازمان های آب و فاضلاب باشد.
لوله چدنی نشکن : لوله های چدنی نشکن امتیازات قابل ملاحظه ای در مقایسه با انواع لوله های دیگر از جمله لوله های چدنی دارد. این لوله ها در برابر ضربه ، فشار و خورندگی محیط های آبی و خاکی مقاومت بالایی داشته و هم چنین وزن کم تری دارد.
طی چند دهه اخیر لوله های چدنی به سرعت جای خود را به لوله های چدنی نشکن داده اند. دلیل این انتخاب هم صرفه جویی در هزینه و زمان برای سازمان های انتقال دهنده و توزیع کننده آب می باشد. اجرای عملیات هات تپ روی خطوط لوله آب می تواند یکی از موارد تقابل هات تپ و لوله های چدنی باشد.
این لوله ها براساس استانداردهای مختلف ساخته می شوند که مهم ترین آن ها استاندارد بین المللی ISO-2531 است.
کارخانجات تولید کننده لوله های چدنی نشکن و متعلقات آن در ایران ، محصولات خود را بر پایه این استاندارد تولید می کنند.
فلزات غیر آهنی : فلزات غیر آهنی به آن دسته از فلزات گفته می شود که فاقد آهن و آلیاژهای آن باشد. فلزات و آلیاژهای غیر آهنی دارای خواص و ویژگی های خاصی هستند و از این جهت نقش مهمی در برطرف کردن نیاز صنایع مختلف دارند. مس ، روی ، برنج ، آلومینیوم ، سرب ، نیکل و قلع چند نمونه از فلزات غیر آهنی هستند. این عناصر مهم ترین آلیاژهای غیر آهنی را تشکیل می دهند که بعد از آهن بیشترین استفاده را در صنعت دارند.
فولاد پلاستیک : این لوله ها به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی جزء پرکاربردترین لوله ها در صنایع و پالایشگاه ها می باشند. کاربرد اصلی این لوله که پوششی پلاستیکی دارند ، جابجایی و انتقال سیالاتی همچون آب و فاضلاب خواهد بود. لوله های فولادی در تاسیسات زیرزمینی مسئول جابجایی و انتقال سیالات هستند. این لوله ها ممکن است در محیط زیرزمینی با شرایط زیستی و دمایی خاصی مدفون باشند. شرایط آبی ، خاکی و هوایی متفاوت می توانند میزان خورندگی هایی متفاوتی را برای فلز به وجود بیاورند. پوشش پلاستیکی این لوله ها موجب افزایش مقاومت لوله در برابر آسیب و صدمات خارجی و هم چنین آسیب های شیمیایی می شوند.
بتن آرمه : بتن آرمه با نام بتن مسلح نیز شناخته می شود. این بتن یکی از مقاوم ترین سنگ های مصنوعی ساخته ی دست بشر است. بتن آرمه از مقاومت فشاری قابل قبول و مقاومت کششی پایینی برخوردار است. برای مسلح کردن بتن از میلگرد یا آرماتور استفاده می شود تا مقاومت بتن را بالا ببرند. این مقاومت بخشی به بتن مانع از ایجاد ترک و پوکیدگی در بدنه بتن می شود. از این بتن برای ساخت لوله های انتقال آب استفاده می شود.
پیش از آغاز عملیات هات تپ تمامی بررسی ها و بازرسی های لازم در مورد خط لوله توسط تیم بازرسی و مهندسی عملیات هات تپ انجام خواهد شد.
گاهی اوقات خطوط لوله ای که نیاز است عملیات هات تپ روی آن ها انجام شود در زیر سطح زمین قرار دارند. در این مواقع برای دسترسی به خط لوله می بایست عملیات حفاری انجام شود. برای این منظور با توجه به قرار گیری ماشین هات تپ بر روی لوله میزان حفاری و رفتن به عمق زمین مشخص خواهد شد.
در برخی واقع نیز عملیات انشعاب گیری یا نشت گیری و تعمیرات خطوط لوله مورد نظر در زیر سطح آب انجام خواهد شد. در این مواقع نیز برای دسترسی به خط لوله و همچنین اجرای عملیات به ادوات و ابزار آلات خاصی احتیاج هست که تیم اجرایی وظیفه تامین کردن آن ها را بر عهده خواهد داشت.
هات تپ در ارتفاع نیز یکی دیگر از انواع دسترسی عملیاتی به خط لوله است که می بایست در آن از بالابرهای مخصوص جهت جابجایی نیروی انسانی ، تجهیزات و ابزارآلات استفاده کرد.
هر یک از موارد ذکر شده در مورد نوع آلیاژها و مواد سازنده خطوط لوله ی انتقال و توزیع ، ادوات و ابزارآلات و هم چنین اصول کاری و ایمنی خود را در عملیات هات تپ پذیرا هستند. طراحی نوع عملیات ، طراحی نوع اتصال و جوشکاری و همچنین اصول پیاده سازی و اجرای عملیات هات تپ روی خط لوله بر عهده تیم مهندسی هات تپ خواهد بود که با دقت و نکته سنجی هرچه تمام تر اجرا خواهد شد.