بای پس در خطوط لوله در زمانی مورد نیاز است که قسمتی از خط لوله دچار آسیب، خوردگی و پوسیدگی شده باشد. بای پس در واقع لوله ی کوتاه انشعابی است که به صورت فرعی در کنار منطقه ی آسیب دیده ی لوله نصب می شود و امکان تعمیر و بهینه سازی خط لوله را فراهم خواهد آورد.
آسیب به خطوط لوله که طول آن ها ممکن است به کیلومترها برسد یکی از معضلاتی است که گریبان گیر سازمان های دولتی و خصوصی می شود. خارج کردن این خطوط از سرویس دهی و بهره برداری موجب تلفات اقتصادی و هزینه ای بسیاری برای صاحبان آن ها و مشتریان بخصوصشان می شود. بنابراین به منظور جلوگیری از هدر رفت های اقتصادی و مالی و همچنین ممانعت از وقت کشی و اتلاف انرژی از عملیاتی گسترده به نام استاپل برای تعمیرات موضعی خطوط لوله استفاده می شود. این خطوط لوله ممکن است در حال انتقال سیالات گازی و نفتی پالایشگاه ها و یا مجتمع های پتروشیمی باشند و یا خطوط لوله ای باشند که در سطح شهر و یا بین شهرهای مختلف، انتقال دهنده ی گاز یا آب مصرفی خانوارها باشند.
استفاده از عملیات استاپل این امکان را فراهم می آورد تا بدون خارج کردن لوله از سرویس تعویض و تعمیر لوله میسر گردد. در این عملیات لوله دارای جریان بوده و به اصطلاح تحت فشار است. در این حالت نیازی نیست تا خدمات رسانی و بهره برداری از لوله را متوقف کنند. اما این عملیات چیست و از چه اجزایی تشکیل شده است؟
استاپل
در عملیات استاپل بر روی موضع آسیب دیده از لوله چهار برش ایجاد می کنند. این برش ها به روش هات تپ ایجاد می شوند. البته در این عملیات از دستگاهی به نام دستگاه استاپل استفاده می شود که عهده دار اصلی اجرای عملیات استاپل است. در این عملیات هم از دستگاه هات تپ و هم از دستگاه استاپل استفاده می شود. گفتیم که در این عملیات بر روی خط لوله چهار حفره را با برش های هات تپی ایجاد می کنند. ایجاد این حفره ها به این صورت است که دو حفره در عقب منطقه ی آسیب دیده برش می خورد و دو حفره نیز در جلوی آن برش داده می شود. در واقع منطقه ی آسیب دیده ی لوله مابین این چهار حفره قرار خواهد گرفت. دو حفره ی ابتدایی و انتهایی را با دستگاه هات تپ و دو حفره ی بینابینی را با دستگاه استاپل ایجاد می کنند. دستگاه استاپل دارای قابلیتی است که می توان هد یا سری های آن را عوض کرد. با این قابلیت هم می توان اجزای برشی هات تپ را بر روی آن سوار کرد و روی خط لوله برش هات تپی ایجاد کرد و هم می توان پلاگ های مسدود کننده را بر روی آن قرار داد و داخل لوله مستقر ساخت. اما این چهار حفره دقیقا به چه منظور بر روی خط لوله ایجاد می شوند؟
قسمتی از خط لوله را تصور کنید که دچار آسیب دیدگی است و ما قصد داریم بدون متوقف کردن جریان خط لوله، این قسمت آسیب دیده را از خط لوله جدا کرده و لوله ای بدون نقص و سالم را جایگزین آن کنیم. در این حالت باید جریان سیال را از موضع آسیب دیده خارج کرده و آن را وارد مسیر فرعی دیگری کنیم.
بای پس خط لوله چیست؟
بای پس مسیری انحرافی است که جریان سیال درون خط لوله را در موضعی کوتاه منحرف می کند. از دو برش انتهایی و ابتدایی ایجاد شده بر روی خط لوله برای ایجاد مسیر انحرافی یا بای پس استفاده می شود. بای پس کمک می کند تا قسمت آسیب دیده ی خط لوله عاری از جریان سیال باشد. بای پس وظیفه دارد تا مسیر جریان را از پشت منطقه ی آسیب دیده ی خط لوله به قسمت جلویی آن منحرف کند.
پس از نصب لوله ی بای پس یا مسیر انحرافی، نوبت به مسدود کردن و ایزوله کردن قسمت آسیب دیده ی خط لوله است. در این حالت دستگاه استاپل با استفاده از مسدود کننده هایی به نام پلاگ ورود جریان سیال به منطقه ی آسیب دیده را مسدود می سازد. این مسدودسازی در دو حفره ی بینابینی انجام می شود و از این پس جریان فقط در بای پس برقرار خواهد بود.
پلاگ های استاپل جداره ی داخلی لوله را طوری دربرمی گیرند که جریان خط لوله به طور کامل مسدود می شود. این پلاگ ها معمولا از نوع بادی هستند و پس از قرار گرفتن در خط لوله تا حد ممکن باد می شوند. شیرهای ایزوله ای بر روی منطقه ی آسیب دیده نصب می شود تا باقی مانده ی سیال درون لوله را از درون آن خالی کنند. نمونه ی این شیرها بر روی دستگاه استاپل نیز وجود دارد و مقدار اندک سیال نفوذ کرده به دستگاه نیز از طریق این شیرها تخلیه می شوند.
در این مرحله، لوله عاری از جریان سیال خواهد بود و سیال در بای پس به مسیر خود ادامه خواهد داد تا منطقه ی آسیب دیده ی لوله را از دو طرف برش می دهند. سپس لوله ای به همان اندازه را در محل آن جوشکاری کرده و از کیفیت و ایمنی جوش اطمینان حاصل می کنند. حالا منطقه ی آسیب دیده به طور کامل رفع نقص شده و جریان می تواند دوباره به این قسمت بازگردد و در مسیر اصلی به حرکت خود ادامه دهد. در این موقع پلاگ های مسدود کننده توسط دستگاه استاپل بیرون می روند و حفره های به جامانده با استفاده از اتصال و فلنج های کور بسته می شوند. بای پس نیز از جای خود برداشته می شود و محل حفره های آن نیز با فلنج های کور بسته می شوند و خط لوله دوباره به وضعیت قبلی خود بازمی گردد.
دستگاه استاپل، دستگاه هات تپ، لوله ی بای پس و دیگر اجزا و عملیات همگی در زیر مجموعه ی عملیات استاپل قادر به تعمیر خطوط لوله بدون توقف در جریان خط لوله هستند.